بلاک چین؛ بستری برای ثبت شفاف تراکنش‌ها

فناوری بلاک چین در اصل نوعی دفتر ثبت اطلاعات است که به صورت توزیع‌شده و غیرمتمرکز فعالیت می‌کند. این بستر دیجیتال، به دلیل ویژگی‌هایی چون شفافیت، امنیت و عدم وابستگی به نهاد مرکزی، مورد توجه گسترده‌ای قرار گرفته است. در فضای بلاک چین، دو شیوه کلی برای انجام تراکنش‌ها وجود دارد: تراکنش‌های مبتنی بر زنجیره و تراکنش‌های خارج از زنجیره. بسیاری از کاربران هنوز در درک تفاوت‌های این دو مدل دچار ابهام هستند. در ادامه به معرفی و بررسی مزایا و کارکرد هر یک از این روش‌ها می‌پردازیم.

 

تراکنش‌های مبتنی بر زنجیره (On-Chain)

این دسته از تراکنش‌ها مستقیماً بر روی بستر بلاک چین انجام می‌شوند و تمام جزئیات آن در دفتر کل شبکه ثبت می‌گردد. برای تایید و نهایی شدن چنین تراکنشی، باید فرآیند اجماع در میان مشارکت‌کنندگان شبکه (مانند ماینرها یا تأییدکنندگان) به وقوع بپیوندد. سرعت انجام این نوع تراکنش‌ها معمولاً به شلوغی شبکه وابسته است. هرچه ترافیک شبکه بیشتر باشد، احتمال تاخیر در ثبت تراکنش افزایش می‌یابد؛ مگر آنکه کارمزد بالاتری پرداخت شود تا اولویت بالاتری در پردازش به آن اختصاص یابد.
زمانی که بیش از نیمی از گره‌های فعال در شبکه، صحت یک تراکنش را تایید کنند، آن تراکنش به‌صورت رسمی در بلاک چین درج می‌شود و دفتر کل به‌روزرسانی خواهد شد. این روش، امنیت بالایی دارد اما معمولاً با هزینه زمانی و مالی بیشتری همراه است.

 

تراکنش‌های خارج از زنجیره (Off-Chain یا SideChain)

در مقابل، تراکنش‌هایی هستند که خارج از فضای مستقیم بلاک چین انجام می‌شوند. توافق در این مدل معمولاً در فضایی بیرون از شبکه بلاک چین صورت می‌گیرد و نیازمند ثبت فوری روی زنجیره نیست. نمونه‌های چنین روشی را می‌توان در سیستم‌هایی مشابه پلتفرم‌های پرداخت الکترونیکی مانند PayPal مشاهده کرد.
در این روش، دو طرف معامله می‌توانند توافق را خارج از شبکه بلاک چین نهایی کنند و برای اعتباربخشی به این توافق، یک ناظر یا شخص ثالث را وارد معامله کنند. این نهاد نظارتی وظیفه دارد که صحت اجرای توافق را تأیید کرده و در مواقع لازم، نقش میانجی یا ضامن را ایفا کند.
در بسیاری از صرافی‌های غیرمتمرکز نیز از همین الگو استفاده می‌شود. صرافی‌ها نقش نهاد ناظر را بر عهده دارند، قوانین و زیرساخت‌های فنی را فراهم می‌کنند و تنها در مرحله نهایی، تراکنش را به بلاک چین منتقل می‌کنند.
در برخی موارد، تراکنش‌های Off-Chain از طریق مبادله کدهای اعتباری یا کوپن‌های دیجیتال انجام می‌شوند. این کدها قابلیت نقد شدن دارند و می‌توان آن‌ها را به دارایی‌های رمزنگاری‌شده تبدیل کرد. در این حالت، شخص ثالث مسئول نگهداری و تسویه این کدها در زمان مناسب خواهد بود.
یکی دیگر از روش‌های رایج در تراکنش‌های خارج از زنجیره، جابجایی مالکیت از طریق تبادل کلیدهای خصوصی است. در این حالت، دارایی فیزیکی از کیف پول جابجا نمی‌شود، بلکه تنها مالکیت آن تغییر می‌کند؛ بدون آنکه رد پایی روی بلاک چین باقی بگذارد. این روش بسیار سریع و بدون معطلی انجام می‌شود.

 

ترکیب دو مدل؛ مسیر جدید در فضای معاملاتی

برخی پلتفرم‌ها به دلیل نیاز به سرعت، کارمزد پایین و حفظ غیرمتمرکز بودن، هر دو نوع تراکنش را در قالب یک سیستم ترکیبی مورد استفاده قرار می‌دهند. در این مدل، تلاش می‌شود مزایای هر دو روش به‌طور همزمان حفظ شود.
یکی از نمونه‌های قابل توجه در این حوزه، پلتفرم Vertex.Market است. این بازار همتا به همتا با توجه به حجم بالای معاملات و نوسانات لحظه‌ای بازار ارزهای دیجیتال، نیاز به زیرساختی دارد که علاوه بر سرعت، شفافیت و استقلال را نیز فراهم کند.
در چنین شرایطی، استفاده از ساختاری که تراکنش‌های درون‌زنجیره‌ای و بیرون‌زنجیره‌ای را با هم تلفیق می‌کند، بهترین راهکار است. این مدل، تأخیر در ثبت تراکنش را به حداقل می‌رساند و در عین حال، شفافیت و اعتماد لازم را نیز تأمین می‌کند. پروتکل ترکیبی مورد استفاده در Vertex به همین منظور طراحی شده تا کارایی و امنیت را همزمان حفظ نماید.
با این ساختار ترکیبی، محیطی باز و عاری از کنترل متمرکز ایجاد می‌شود؛ فضایی که در آن، کاربران می‌توانند با اطمینان از سرعت و صحت تراکنش‌ها، معاملات خود را انجام دهند.