نگاهی به پیشینه ETF در دنیای رمزارزها

نخستین تلاش‌ها برای راه‌اندازی ETF مبتنی بر بیت‌کوین به حدود سال ۲۰۱۳ برمی‌گردد؛ زمانی که برادران دوقلوی وینکل‌واس، بنیان‌گذاران صرافی جمینی، اقدام به ثبت درخواست برای راه‌اندازی ETF مرتبط با بیت‌کوین کردند. با این حال، کمیسیون بورس و اوراق بهادار ایالات متحده با این درخواست مخالفت کرد. اما سال گذشته، نهاد ناظر اوراق بهادار استان انتاریو در کشور کانادا، برای نخستین‌بار مجوز ایجاد ETFهای بیت‌کوین را صادر کرد. این صندوق‌ها با نام‌های Purpose Bitcoin ETF (BTCC) و Evolve Bitcoin ETF (EBIT) شناخته می‌شوند و تسویه فیزیکی آن‌ها نیز امکان‌پذیر است. معاملات این صندوق‌ها در بازار بورس تورنتو انجام می‌شود. این دسته از صندوق‌ها، به‌طور کلی نمایانگر عملکرد قیمتی یک یا چند دارایی دیجیتال بوده و ترکیبی از ارزهای دیجیتال مختلف هستند.
از میانه دهه ۹۰ میلادی، صندوق‌های قابل معامله در بورس (ETF) به علت امکان نقدشوندگی روزانه و کاهش هزینه‌های معاملاتی، در میان سرمایه‌گذاران به گزینه‌ای محبوب بدل شدند. ماهیت اصلی ETFها دنبال‌کردن یک شاخص خاص است و این صندوق‌ها در بازار بورس قابل خرید و فروش هستند. برخلاف صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک که معاملات آن‌ها تنها در پایان روز امکان‌پذیر است، ETFها قابلیت معامله در هر لحظه از روز کاری را دارند.
در فضای رمزارز، صندوق‌هایی که به دنبال قیمت یک یا چند توکن دیجیتال حرکت می‌کنند و از دارایی‌های دیجیتال متنوعی تشکیل شده‌اند، تحت عنوان ETF رمزارز شناخته می‌شوند. در ادامه نحوه کارکرد این نوع صندوق‌ها و مزایا و معایب احتمالی آن‌ها مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
 

بیت‌کوین ETF چیست و چرا ایجاد شد؟

پس از آنکه رشد قیمت بیت‌کوین توجه بسیاری از سرمایه‌گذاران را به خود جلب کرد، ایده راه‌اندازی ETF مرتبط با بیت‌کوین نیز مطرح شد. زمانی که قیمت بیت‌کوین به چندین هزار دلار رسید، برخی سرمایه‌گذاران دیگر توانایی ورود مستقیم به بازار آن را نداشتند. این موضوع باعث شد تا شرکت‌های کارگزاری به فکر طراحی سازوکاری برای دسترسی غیرمستقیم به بیت‌کوین باشند.
همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، اولین بار در سال ۲۰۱۳ پیشنهاد راه‌اندازی چنین ابزاری توسط برادران وینکل‌واس مطرح شد. ETF بیت‌کوین در واقع مجموعه‌ای از دارایی‌های وابسته به بیت‌کوین است که در بازارهای سنتی مالی تحت عنوان صندوق قابل معامله در بورس معامله می‌شوند. به عبارتی دیگر، یک شرکت اقدام به خرید بیت‌کوین می‌کند، آن را به اوراق بهادار تبدیل می‌نماید و سپس در بازار بورس به‌فروش می‌رساند. با وجود این ساختار، نهاد نظارتی ایالات متحده همچنان تمایلی به پذیرش آن ندارد.
در حال حاضر ETFهای موجود، به جای نگهداری مستقیم بیت‌کوین، بر پایه قراردادهای آتی آن هستند که در بازار کالای شیکاگو مورد معامله قرار می‌گیرند.

 

مفهوم ETF در بازار ارزهای دیجیتال

صندوقی را می‌توان ETF رمزارز نامید که یکی از دو شرط زیر را داشته باشد: یا در شرکت‌هایی سرمایه‌گذاری کند که فناوری بلاک‌چین را به‌منظور تحول کاربردهای تجاری توسعه می‌دهند، یا اینکه سرمایه آن در محصولات مبتنی بر ارزهای دیجیتال مانند معاملات آتی یا صندوق‌های مدیریت‌شده باشد.
این نوع از ETFها، اغلب توسط شرکت‌هایی همچون Bitwise یا Grayscale اداره می‌شوند و تلاش می‌کنند ارزش دارایی‌هایی نظیر بیت‌کوین (BTC) یا اتریوم (ETH) را بازتاب دهند. ETFهای بیت‌کوین اولین نمونه‌های این صندوق‌ها هستند که با هدف پیگیری قیمت بیت‌کوین، به‌عنوان ارزشمندترین دارایی دیجیتال، راه‌اندازی شدند.
در تاریخ ۱۸ اکتبر ۲۰۲۱، صندوق ProShares Bitcoin Strategy ETF (با نماد BITO) فعالیت خود را آغاز کرد و پس از آن صندوق‌های Valkyrie (با نماد BTF) و VanEck (با نماد XBTF) وارد بازار شدند. اگرچه هیچ‌یک از این صندوق‌ها به‌طور مستقیم قیمت نقدی بیت‌کوین را دنبال نمی‌کنند، اما با استفاده از بازار قراردادهای آتی، سعی دارند بازدهی مشابهی ارائه دهند. در این میان، اعتماد سرمایه‌گذاری Grayscale به‌دلیل ماهیت حقوقی‌اش، در قالب ETF در دسترس عموم قرار ندارد.
اگرچه این ابزارها فرصت‌هایی برای دسترسی غیرمستقیم به بازار رمزارزها ایجاد کرده‌اند، اما در عین حال می‌توانند با در اختیار گرفتن بخش بزرگی از بازار آتی، ریسک‌هایی را برای سرمایه‌گذاران به همراه داشته باشند. از این رو، توصیه می‌شود هنگام ورود به این حوزه، احتیاط لازم در نظر گرفته شود.

 

صندوق‌های رمزارزی قابل معامله در بورس چگونه عمل می‌کنند؟

برخلاف صندوق‌های سنتی ETF که به‌طور مستقیم مالک دارایی‌های اصلی هستند، ETFهای حوزه رمزارز معمولاً شامل قراردادهای مشتقه مانند آتی یا اختیار معامله مرتبط با ارزهای دیجیتال می‌باشند. هدف این صندوق‌ها دنبال‌کردن تغییرات قیمتی دارایی‌های دیجیتال پایه است؛ با این حال، در برخی بازه‌ها ممکن است عملکرد آن‌ها دقیقاً منطبق بر نوسانات رمزارز موردنظر نباشد، زیرا صندوق‌ها معمولاً مالک واقعی رمزارزها نیستند.
این نوع ETFها ممکن است بر اساس دارایی واقعی دیجیتال یا ساختارهای مشتقه مانند قراردادهای آتی طراحی شده باشند. در حالت اول، سرمایه‌گذار بدون آنکه مستقیماً رمزارز را نگه دارد، به‌طور غیرمستقیم مالک آن است. در حالت دوم، قیمت سهام صندوق از روی رفتار قیمت ابزارهای مشتقه تعیین می‌شود، نه خود دارایی دیجیتال.
دلیل اهمیت این ابزارهای مالی در بازار رمزارز، ایجاد امکان تنوع در سبد سرمایه‌گذاری است؛ به‌ویژه برای افرادی که می‌خواهند بدون ورود مستقیم به بازار کریپتو، از نوسانات آن بهره‌مند شوند.

 

مزیت‌های استفاده از صندوق‌های رمزارزی ETF چیست؟

اگرچه هنوز فضای نظارتی درباره ETFهای رمزارز شفافیت کامل ندارد، اما سرمایه‌گذارانی که وارد این حوزه می‌شوند، می‌توانند از مزایای متعددی بهره‌مند گردند:
نخستین مزیت این نوع صندوق‌ها، کاهش هزینه سرمایه‌گذاری در دارایی‌هایی با نوسان بالا مانند بیت‌کوین است. ابزارهایی نظیر Proshares Bitcoin Strategy ETF نمونه‌هایی از این رویکرد مقرون‌به‌صرفه هستند.
همچنین فرآیند تحلیل و انتخاب دارایی در این نوع سرمایه‌گذاری به مدیران صندوق‌ها سپرده می‌شود که همین موضوع، آن را به گزینه‌ای مناسب برای تازه‌واردها تبدیل می‌کند.
با داشتن سهام این صندوق‌ها، دیگر نیازی به پرداخت هزینه‌های مربوط به نگهداری رمزارز یا کارمزدهای شبکه نیست. امنیت دارایی نیز برعهده شرکت ارائه‌دهنده ETF است و همین مسئله احساس امنیت بیشتری را برای سرمایه‌گذاران ایجاد می‌کند؛ به‌ویژه در برابر تهدیداتی چون حملات سایبری یا سرقت دیجیتال.
از طرفی، ساختار بازار فعلی رمزارزها به‌گونه‌ای نیست که همه توکن‌ها در تمامی صرافی‌ها عرضه شوند. اما ETFها این امکان را فراهم می‌کنند که بدون نیاز به خرید مستقیم توکن‌ها، تنوع مناسبی در پرتفوی ایجاد شود.

 

آیا صندوق‌های ETF رمزارز ایمن هستند؟

تمام افراد و نهادهایی که در بازار صندوق‌های ETF رمزارز فعال هستند، تحت نظارت نهادهای مالی قرار دارند تا از سوءاستفاده‌های احتمالی جلوگیری شود. از آنجایی که این صندوق‌ها توسط شرکت‌های دارای مجوز عرضه می‌شوند و معاملات آن‌ها در بورس‌های قانونی انجام می‌شود، می‌توان تا حدود زیادی به امنیت سرمایه‌گذاری در آن‌ها اطمینان داشت.
با این حال، تاکنون کمیسیون بورس و اوراق بهادار ایالات متحده درخواست‌های متعددی برای تصویب ETFهایی که مستقیماً قیمت لحظه‌ای بیت‌کوین را دنبال می‌کنند، دریافت کرده اما هنوز هیچ صندوقی از این نوع تأیید نشده است. در عوض، ETFهای مبتنی بر قراردادهای آتی بیت‌کوین مورد پذیرش برخی مؤسسات قرار گرفته‌اند.
با وجود نظارت قانونی، باید نسبت به خطرات موجود در این بازار آگاه بود. گزینه‌های محدودی از صندوق‌ها در دسترس است و معمولاً تنها چند رمزارز خاص را شامل می‌شوند. علاوه بر آن، خطراتی مانند هک یا نوسانات شدید بازار نیز باید در نظر گرفته شود؛ خصوصاً در مورد صندوق‌هایی که پشتوانه فیزیکی دارند.
بنابراین، میزان ایمنی سرمایه‌گذاری در این ابزارها کاملاً بستگی به سطح آگاهی و شناخت سرمایه‌گذار از مزایا و ریسک‌های مرتبط با آن دارد.

 

دسته‌بندی صندوق‌های قابل معامله رمزارزی

دو نوع اصلی از صندوق‌های ETF رمزارزی وجود دارد:
۱. صندوق‌های با پشتوانه واقعی رمزارز
در این ساختار، شرکت مدیریت‌کننده اقدام به خرید رمزارزهای واقعی می‌کند. مالکیت این دارایی‌ها به‌صورت سهام در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌گیرد. در واقع با خرید سهام چنین صندوقی، فرد به‌طور غیرمستقیم صاحب رمزارز می‌شود؛ بدون اینکه درگیر مسائل فنی یا امنیتی مالکیت مستقیم گردد.
۲. صندوق‌های مبتنی بر ابزارهای مشتقه
نوع دیگر صندوق‌ها عملکرد قیمت قراردادهای آتی یا دیگر ابزارهای مشتقه رمزارزی را دنبال می‌کنند. در این حالت، ارزش سهام صندوق بر اساس تغییرات قیمت این مشتقات تعیین می‌شود و نه خود رمزارز. طبیعتاً، این دسته از صندوق‌ها ریسک بیشتری دارند، چرا که عملکرد آن‌ها ممکن است با بازار واقعی رمزارز تفاوت‌هایی داشته باشد.

 

مقایسه‌ای میان ETF رمزارزی و صندوق‌های سنتی سرمایه‌گذاری

صندوق‌های رمزارز ETF از طریق خرید سهام، به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که بدون در اختیار داشتن مستقیم دارایی دیجیتال، در بازار آن مشارکت داشته باشند. در طرف مقابل، صندوق‌های ETF سنتی متشکل از مجموعه‌ای از دارایی‌های فیزیکی یا مالی مانند سهام، اوراق قرضه یا کالا هستند.
در هر دو حالت، شما سهام صندوق را خریداری می‌کنید، نه خود دارایی پایه را. ETF‌های رمزارزی فقط نوسانات قیمتی رمزارزها را دنبال می‌کنند و به این معنا نیست که شما مالک واقعی کوین‌ها هستید.

تفاوت صندوق‌های قابل معامله با صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک

شرکت‌های سرمایه‌گذاری و کارگزاری‌ها معمولاً صندوق‌های مشترک را ارائه می‌دهند که می‌توانند به‌صورت فعال یا غیرفعال مدیریت شوند. در مدیریت فعال، متخصصان به‌طور مداوم دارایی‌ها را خرید و فروش می‌کنند تا سود بیشتری کسب کنند؛ ولی در مدل غیرفعال، هدف فقط تقلید عملکرد یک شاخص خاص است.
صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک در حوزه رمزارزها معمولاً روی یک یا چند رمزارز متمرکز هستند. ETFها نیز همین کار را انجام می‌دهند، اما ساختار معاملاتی آن‌ها شبیه به سهام است و قابلیت معامله لحظه‌ای دارند.
در هر دو نوع صندوق، سرمایه‌گذار مالک واقعی رمزارز نخواهد بود، بلکه تنها مالک سهمی از صندوق خواهد شد. لازم است پیش از ورود به هر یک از این ابزارها، به خوبی نسبت به سطح ریسک و هزینه‌های مرتبط آگاهی داشته باشید.

 

نقش صندوق‌های رمزارزی ETF در تغییرات قیمت بازار کریپتو

ورود یک رمزارز به صندوق ETF باعث افزایش پذیرش آن در میان سرمایه‌گذاران سنتی می‌شود. ETFها به‌عنوان پل ارتباطی میان بازارهای مالی سنتی و بازارهای دیجیتال عمل می‌کنند و موجب تزریق سرمایه بیشتر به بازار رمزارزها خواهند شد.
این افزایش نقدینگی، به‌ویژه برای ارزهای پایه مانند بیت‌کوین، می‌تواند منجر به رشد قیمتی شود. درواقع، صندوق‌های رمزارز ETF می‌توانند نقش مهمی در تثبیت و صعود بازار رمزارزها ایفا کنند.

 

دلایل رد درخواست‌های ETF ارز دیجیتال توسط نهادهای نظارتی

برخی از موانع و نگرانی‌هایی که باعث رد شدن پیشنهادهای مرتبط با ETF رمزارزها توسط کمیسیون بورس و اوراق بهادار ایالات متحده شده‌اند، شامل موارد زیر است:
نبود شفافیت کافی در بازار رمزارز
احتمال پایین بودن سطح نقدشوندگی
قابلیت دست‌کاری قیمتی در رمزارزهایی مانند بیت‌کوین
نبود احراز هویت برای برخی از سرمایه‌گذاران
نگرانی‌های مرتبط با پول‌شویی و فعالیت‌های مالی مشکوک
با این حال، امید می‌رود در آینده‌ای نزدیک، با ایجاد سازوکارهای نظارتی مؤثرتر، برخی از این صندوق‌ها به تأیید رسمی برسند.

 

نتیجه‌گیری

صندوق‌های قابل معامله رمزارزی، دروازه‌ای مطمئن و کم‌دردسر برای ورود به دنیای دارایی‌های دیجیتال هستند. آن‌ها ضمن ارائه امکاناتی نظیر امنیت، سهولت معامله و حذف پیچیدگی‌های فنی، گزینه‌ای مناسب برای سرمایه‌گذاران مبتدی و حتی حرفه‌ای محسوب می‌شوند. با این حال، لازم است پیش از ورود به این حوزه، شناخت کاملی از ساختار، مزایا و ریسک‌های احتمالی داشته باشید و تصمیم‌گیری مالی خود را بر پایه آگاهی انجام دهید.

 

سوالات متداول

آیا می‌توانم از طریق حساب کارگزاری عادی، در ETFهای رمزارزی سرمایه‌گذاری کنم؟

بله. اکثر پلتفرم‌های کارگزاری معتبر امکان خرید و فروش ETFهای رمزارز را به‌صورت مستقیم ارائه می‌دهند.
 

آیا با خرید ETF رمزارز، مالک بیت‌کوین یا اتریوم می‌شوم؟

خیر. شما تنها مالک سهام صندوقی هستید که عملکرد قیمت آن رمزارز را دنبال می‌کند.
 

تفاوت اصلی بین ETF رمزارز و خرید مستقیم کوین چیست؟

در ETF، نیازی به نگهداری یا مدیریت مستقیم دارایی دیجیتال ندارید و از خطرات فنی و امنیتی مرتبط در امان هستید.

آیا صندوق‌های ETF رمزارز دارای ریسک هستند؟

بله. مانند هر ابزار مالی دیگر، نوسانات بازار و خطرات سایبری می‌توانند روی ارزش ETF اثر بگذارند.
 

آیا سرمایه‌گذاری در ETF رمزارز برای مبتدی‌ها مناسب است؟

در بیشتر موارد، بله. زیرا این روش پیچیدگی‌های فنی کمتری دارد و از طریق کارگزاران حرفه‌ای قابل انجام است.