نرخ بهره فدرال رزرو چیست و چگونه بر بازارهای مالی تاثیر می‌گذارد؟

یکی از مؤلفه‌های کلیدی که تأثیر زیادی بر بازارهای مالی، به ویژه بازار نوسانی ارزهای دیجیتال، می‌گذارد، نرخ بهره فدرال رزرو است. این نرخ که ظاهراً تنها به عنوان یک شاخص فنی برای وام‌دهی بین بانک‌های فدرال در نظر گرفته می‌شود، در حقیقت نشانگر وضعیت کلی اقتصاد ایالات متحده، جهت‌گیری سیاست‌های پولی و حتی تأثیر آن بر ارزش دارایی‌ها و تصمیمات سرمایه‌گذاران است. به همین دلیل، آگاهی از نحوه تأثیرگذاری این نرخ برای تحلیلگران، سرمایه‌گذاران و سیاست‌گذاران ضروری است.
در این مقاله قصد داریم به بررسی نرخ بهره فدرال رزرو، روند تعیین آن، اثرات آن بر بخش‌های مختلف اقتصادی و رابطه آن با نوسانات بازار ارزهای دیجیتال بپردازیم. با میهن بلاکچین همراه باشید.

 

توضیح مفهومی نرخ بهره فدرال رزرو

نرخ بهره فدرال رزرو (که با نام "نرخ وجوه فدرال" نیز شناخته می‌شود) هزینه‌ای است که بانک‌ها به‌ازای قرض دادن مازاد نقدینگی خود به سایر بانک‌ها دریافت می‌کنند. این استقراض‌ها معمولاً برای یک شب و بدون نیاز به وثیقه انجام می‌شود. هدف اصلی این فرآیند این است که بانک‌ها، در مواقعی که ذخیره کافی در حساب‌های خود نزد فدرال رزرو ندارند، بتوانند کسری موجودی خود را جبران کنند.
اما برای درک دقیق‌تر نحوه تعیین نرخ بهره فدرال، باید بدانیم که طبق قوانین ایالات متحده، هر بانک موظف است درصدی از سپرده‌های خود را به‌عنوان ذخیره قانونی در حساب خود در فدرال رزرو نگه دارد. این مقدار بر اساس درصدی از کل سپرده‌ها تعیین می‌شود و هدف از آن اطمینان از دسترسی بانک‌ها به نقدینگی برای پاسخ به درخواست‌های برداشت مشتریان و تعهدات مالی خود است.
بانک‌ها در پایان هر روز موجودی خود را نزد فدرال رزرو بررسی می‌کنند و باید اطمینان حاصل کنند که این موجودی با ذخیره قانونی تعیین شده مطابقت دارد. اگر بانکی موجودی بیشتری نسبت به حد مجاز داشته باشد، می‌تواند این مازاد را به بانک‌های دیگری که کمبود نقدینگی دارند، قرض دهد. نرخ بهره‌ای که برای این نوع قرض‌دهی بین بانک‌ها تعیین می‌شود، همان نرخ بهره فدرال رزرو است.

 

فرآیند تنظیم نرخ بهره فدرال رزرو

تصمیم‌گیری درباره نرخ بهره فدرال رزرو توسط کمیته بازار آزاد فدرال (FOMC) انجام می‌شود. این کمیته هشت بار در سال جلسه تشکیل داده و از شاخص‌های اقتصادی مختلفی مانند نرخ تورم و آمار تولید کالاهای بادوام برای تعیین نرخ بهره استفاده می‌کند.
در عمل، فدرال رزرو به‌دنبال تغییرات نرخ بهره است تا از رشد پایدار اقتصادی و کنترل تورم حمایت کند. با توجه به شرایط اقتصادی، نرخ بهره به دو صورت تغییر می‌کند:
کاهش نرخ بهره: زمانی که فدرال رزرو به‌دنبال تحریک رشد اقتصادی و کاهش بیکاری است، نرخ بهره را کاهش می‌دهد. این کار باعث کاهش هزینه وام‌گیری می‌شود و به تبع آن، افراد و شرکت‌ها تمایل بیشتری به سرمایه‌گذاری پیدا می‌کنند.
افزایش نرخ بهره: اگر اقتصاد با سرعتی غیرقابل کنترل در حال رشد باشد و تورم بالا برود، فدرال رزرو نرخ بهره را افزایش می‌دهد تا هزینه وام‌ها بالا رفته و مردم به پس‌انداز بیشتر ترغیب شوند. این تغییر به کاهش سرعت رشد اقتصادی و مهار تورم کمک می‌کند.
ثبات نرخ بهره: در مواقعی که شرایط اقتصادی پایدار باشد، فدرال رزرو ممکن است برای مدت طولانی نرخ بهره را تغییر ندهد.

 

تأثیر نرخ بهره فدرال رزرو بر بازار ارزهای دیجیتال

نرخ بهره فدرال رزرو نه تنها تأثیر زیادی بر بازارهای مالی سنتی مانند سهام و بانکداری می‌گذارد، بلکه در بازارهای دیجیتال نیز نقش مهمی ایفا می‌کند. به عنوان مثال، زمانی که نرخ بهره کاهش می‌یابد، سرمایه‌گذاران به‌دنبال دارایی‌هایی می‌روند که بازدهی بالاتری ارائه دهند. در این شرایط، بازار ارزهای دیجیتال که اغلب بازدهی بالاتری نسبت به بازارهای سنتی دارند، می‌توانند مورد توجه بیشتر قرار گیرند.
همچنین، وقتی فدرال رزرو نرخ بهره را افزایش می‌دهد، هزینه وام‌گیری بالاتر می‌رود و نقدینگی کمتری در بازارها وجود خواهد داشت. این شرایط می‌تواند باعث کاهش تقاضا برای ارزهای دیجیتال شود، چرا که سرمایه‌گذاران به سمت دارایی‌های کم‌ریسک‌تر و با ثبات‌تر حرکت می‌کنند.
در نهایت، تغییرات نرخ بهره فدرال رزرو نه تنها بر بازارهای مالی ایالات متحده، بلکه بر سیاست‌های اقتصادی کشورها و حتی ارزهای دیجیتال در سطح جهانی اثرگذار است.

 

نگاهی به فراز و فرودهای تاریخی نرخ بهره فدرال

طی دهه‌های گذشته، نرخ بهره تعیین‌شده توسط فدرال رزرو بارها و بسته به شرایط اقتصادی، مسیرهای متفاوتی را طی کرده است. در حالت عادی، این نوسانات در بازه‌ای کوچک مثل ۰.۲۵ درصد (۲۵ واحد پایه) رخ می‌دهد، اما اگر فدرال رزرو شرایط اقتصادی را نگران‌کننده تشخیص دهد، ممکن است به تغییرات بزرگ‌تری مثل نیم درصد یا حتی بیشتر روی بیاورد.
برای نمونه، پس از بحران مالی جهانی در سال ۲۰۰۸، این نهاد نرخ بهره را برای سال‌ها در محدوده نزدیک صفر نگه داشت تا موتور اقتصاد آمریکا مجدد به حرکت درآید. در نقطه مقابل، در بازه‌هایی از تاریخ که نرخ تورم جهشی و نگران‌کننده بوده، نرخ بهره با سرعت بیشتری افزایش یافته تا رشد اقتصادی با شیب ملایم‌تری دنبال شود.
در دهه ۱۹۸۰، برای مقابله با تورم افسارگسیخته، نرخ بهره به بیش از ۲۰٪ رسید که در تاریخ اقتصادی آمریکا کم‌سابقه است. برعکس، در دوران رکود شدید بین سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۰۹، نرخ بهره تا نزدیک صفر یعنی بین ۰ تا ۰.۲۵ درصد کاهش یافت تا اقتصاد از سقوط عمیق خارج شود.
نمونه‌هایی از تغییرات قابل توجه نرخ بهره در سال‌های اخیر عبارتند از:
در مارس ۲۰۲۰، نرخ بهره در پایین‌ترین محدوده (۰٪ تا ۰.۲۵٪) تثبیت شد.
در سال ۲۰۲۲، با افزایش فشارهای تورمی، روند افزایش مرحله‌به‌مرحله نرخ بهره آغاز شد و تا سال ۲۰۲۴ ادامه یافت.
در ژوئیه ۲۰۲۳، نرخ بهره به ۵.۲۵٪ تا ۵.۵۰٪ رسید و در چند جلسه متوالی تا ژوئن ۲۰۲۴ تثبیت شد.
در ۱۸ سپتامبر ۲۰۲۴، با بهبود نسبی شاخص‌های تورمی، نرخ بهره به ۴.۷۵٪ تا ۵٪ کاهش یافت.
در ماه‌های بعد، دو کاهش دیگر هم انجام شد؛ در نوامبر و دسامبر، نرخ بهره تا بازه ۴.۲۵٪ تا ۴.۵۰٪ پایین آمد.

 

نقش تعیین‌کننده نرخ بهره در اقتصاد آمریکا

نرخ بهره‌ای که فدرال رزرو اعلام می‌کند، یکی از پایه‌های اصلی سیستم پولی ایالات متحده است. این نرخ نه‌تنها سیاست‌های پولی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد، بلکه به شکل زنجیروار بر متغیرهایی مانند رشد اقتصادی، اشتغال، تورم، قدرت خرید و هزینه‌های مصرف‌کننده اثر می‌گذارد.
نکته قابل‌توجه اینجاست که نرخ بهره فدرال فقط مختص بانک‌ها یا مؤسسات مالی بزرگ نیست. بلکه یک اثر دومینویی روی نرخ‌های بهره کوتاه‌مدت دیگر مثل وام‌های خودرو، مسکن، کارت‌های اعتباری و حتی نرخ‌های ارائه‌شده به مشتریان ممتاز دارد. نرخ وام‌دهی ممتاز، که به بهترین مشتریان بانک‌ها اختصاص دارد، معمولاً با فاصله‌ای اندک از نرخ بهره فدرال تعیین می‌شود.
بازار سهام نیز از تغییرات نرخ بهره بی‌نصیب نمی‌ماند. هرگونه کاهش در نرخ بهره می‌تواند جرقه‌ای برای صعود شاخص‌ها باشد، چرا که شرکت‌ها می‌توانند راحت‌تر تأمین مالی کنند و همین امر سودآوری‌شان را افزایش می‌دهد.
از همین‌رو، فعالان بازار با دقت زیاد سخنان مقامات فدرال رزرو و تصمیمات کمیته بازار آزاد (FOMC) را دنبال می‌کنند تا مسیر احتمالی تغییرات آینده نرخ بهره را پیش‌بینی کنند.

 

کدام صنایع و بخش‌ها بیشترین تأثیر را از نرخ بهره می‌گیرند؟

افزایش یا کاهش نرخ بهره فدرال رزرو دامنه‌ی وسیعی از بخش‌های اقتصاد را درگیر می‌کند. در ادامه برخی از حوزه‌هایی را مرور می‌کنیم که مستقیماً تحت‌تأثیر این سیاست‌ها قرار دارند:
بازار خودرو: نوسان در نرخ بهره می‌تواند بر میزان فروش خودرو تأثیرگذار باشد. وام‌های خودرو معمولاً به‌طور مستقیم از تغییرات نرخ بهره تبعیت می‌کنند.
نظام بانکی: بانک‌ها از نرخ بهره فدرال به‌عنوان مرجع برای تعیین سود سپرده‌ها و وام‌ها استفاده می‌کنند. بنابراین هرگونه تغییر در این نرخ می‌تواند تمام سیاست‌های اعتباری آن‌ها را دستخوش تحول کند.
وام‌های مصرفی: نرخ بهره کارت‌های بانکی، وام‌های شخصی و حتی وام‌های دانشجویی تحت تأثیر مستقیم تصمیمات فدرال رزرو هستند.
سرمایه‌گذاری‌های سازمانی: نرخ پایین بهره، شرایط مطلوب‌تری برای شرکت‌ها فراهم می‌کند تا به‌جای ذخیره پول، آن را در توسعه پروژه‌ها یا گسترش کسب‌وکار سرمایه‌گذاری کنند.
ارز و تجارت خارجی: تغییر در نرخ بهره بر قدرت دلار نسبت به سایر ارزها اثر می‌گذارد و این موضوع مستقیماً بر صادرات و واردات، سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی و تراز تجاری آمریکا تأثیرگذار است.
بودجه دولت: نرخ بهره تعیین می‌کند که دولت با چه هزینه‌ای می‌تواند وام بگیرد. افزایش نرخ بهره، هزینه استقراض دولت را بالا می‌برد و این موضوع می‌تواند به رشد کسری بودجه منجر شود.
بازار مسکن: نرخ وام‌های مسکن از مهم‌ترین شاخص‌هایی است که با نرخ بهره فدرال هم‌راستا حرکت می‌کند. تغییر در این نرخ می‌تواند باعث رونق یا رکود در بازار املاک شود.
بازار سرمایه: نرخ بهره پایین، معمولاً بازار سهام را داغ می‌کند. چرا که سرمایه‌گذاران تمایل دارند دارایی‌های با بازده بالاتر (مثل سهام) را جایگزین ابزارهای کم‌بازده کنند. در مقابل، افزایش نرخ بهره می‌تواند فشار نزولی بر قیمت سهام وارد کند.

 

فرق اصلی بین نرخ بهره فدرال و نرخ‌های بهره رایج چیست؟

اگرچه نرخ بهره فدرال و سایر نرخ‌های بهره در نگاه اول مشابه به نظر می‌رسند، اما کاربرد و تأثیر آن‌ها در نظام مالی متفاوت است:
نرخ بهره فدرال: این نرخ مختص معاملات کوتاه‌مدت بین بانک‌هاست. بانک‌هایی که در پایان روز به ذخایر بیشتری نیاز دارند، مازاد نقدینگی دیگر بانک‌ها را قرض می‌گیرند و نرخ بهره فدرال تعیین می‌کند که این وام‌های بین‌بانکی با چه نرخی انجام شوند. از آنجایی‌که این نرخ سنگ بنای بسیاری از نرخ‌های مالی دیگر است، کوچک‌ترین تغییر در آن می‌تواند واکنش فوری بازارهای مالی، به‌ویژه بازار سهام را در پی داشته باشد.
نرخ‌های بهره عمومی یا مصرفی: منظور نرخ‌هایی است که بانک‌ها در قبال وام‌هایی مثل خرید خانه، خودرو یا استفاده از کارت اعتباری از مشتریان دریافت می‌کنند. این نرخ‌ها تحت‌تأثیر مستقیم نرخ فدرال هستند اما بسته به شرایط اعتباری فرد و سیاست‌های داخلی بانک می‌توانند متغیر باشند.
 

نتیجه گیری

نرخ بهره‌ای که فدرال رزرو برای معاملات شبانه بین بانک‌ها تعیین می‌کند، یکی از ابزارهای اصلی تنظیم سیاست پولی آمریکاست. این نرخ به نوعی دمای اقتصاد را نشان می‌دهد و مسیر آینده آن را جهت‌دهی می‌کند. وقتی فدرال رزرو تصمیم می‌گیرد این نرخ را افزایش یا کاهش دهد، درواقع قصد دارد بر جریان وام‌گیری، هزینه‌های سرمایه‌گذاری و درنهایت رشد یا کند شدن اقتصاد اثر بگذارد.
این نرخ، همان بهره‌ای است که بانک‌ها برای دریافت نقدینگی کوتاه‌مدت از دیگر بانک‌ها می‌پردازند تا تراز ذخایر خود نزد بانک مرکزی را تنظیم کنند. تغییرات این نرخ می‌تواند منجر به دگرگونی‌های زنجیره‌ای در هزینه وام‌گیری، قدرت خرید، فعالیت‌های اقتصادی و حتی ارزش‌گذاری دارایی‌ها شود.
در نتیجه، برای سرمایه‌گذاران، معامله‌گران و تصمیم‌گیران اقتصادی، رصد نشست‌ها و بیانیه‌های فدرال رزرو حیاتی است؛ چرا که دانستن جهت‌گیری نرخ بهره، دید بهتری از آینده بازارها و روندهای کلان اقتصادی در اختیارشان قرار می‌دهد.