بازار ارزهای دیجیتال به خاطر نوسانات زیاد خود شناخته شده است. از بیت کوین و اتریوم گرفته تا استیبل کوین‌ها، همواره تغییرات قیمت در این بازار وجود دارند. همین ویژگی باعث می‌شود که سرمایه‌گذاری در این بازار نسبت به سایر بازارها ریسک بیشتری داشته باشد. یکی از این ریسک‌ها که در معاملات مارجین و فیوچرز ممکن است اتفاق بیفتد، "لیکویید شدن" یا از دست دادن موجودی است.
از آنجا که در برخی مواقع بازگشت ضررها ممکن نیست، آگاهی از روش‌های جلوگیری از لیکوئید شدن اهمیت زیادی دارد. در این مقاله قصد داریم ابتدا به این سوال پاسخ دهیم که "لیکویید شدن چیست؟" و سپس به بررسی روش‌هایی برای جلوگیری از وقوع این مشکل بپردازیم.
 

لیکوئید شدن چیست؟

واژه "لیکوئید شدن" یکی از اصطلاحات کلیدی در دنیای ارز دیجیتال است که به فرآیند فروش دارایی‌های دیجیتال به منظور کاهش ضرر، به ویژه در شرایط افت شدید بازار، اشاره دارد. در بازار ارزهای دیجیتال، معمولاً از این اصطلاح برای توصیف بسته شدن اجباری یک موقعیت معاملاتی به دلیل از دست دادن بخشی از سرمایه یا حاشیه سود اولیه استفاده می‌شود.
این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که یک معامله با استفاده از اهرم (Leverage) انجام شده باشد و حاشیه سود کاهش یابد. در این صورت، اگر قیمت بازار سقوط کند، صرافی به طور خودکار موقعیت باز را بسته و ممکن است بخشی از سرمایه شما را از دست بدهید. در شرایط بدتر، ممکن است تمامی سرمایه‌تان را از دست بدهید. در نتیجه، لیکوئید شدن می‌تواند به دو صورت جزئی یا کلی رخ دهد:
لیکوئید جزئی: زمانی که معامله به سرعت بسته می‌شود و بخشی از سرمایه تریدر از بین می‌رود.
لیکوئید کلی: در این حالت، افت شدید قیمت‌ها باعث بسته شدن موقعیت می‌شود و کل سرمایه تریدر از بین می‌رود.
 

ارتباط معاملات مارجین با لیکوئید شدن

معاملات مارجین به روشی گفته می‌شود که در آن تریدر برای خرید و فروش ارزهای دیجیتال از شخص ثالث (مانند صرافی) قرض می‌گیرد. در این نوع معاملات، تریدر می‌تواند از موجودی فعلی خود به عنوان اهرم استفاده کرده و از صرافی برای انجام معاملات با حجم بیشتر، قرض دریافت کند. این نوع معاملات نه تنها در دنیای ارزهای دیجیتال بلکه در بازارهای بورس جهانی نیز به کار می‌روند.
برای سطح مارجین در این معاملات، بروکرها معمولاً محدودیت‌هایی را تعیین می‌کنند. در بیشتر موارد، سطح مارجین به صورت صد درصد تنظیم می‌شود که به آن "کال مارجین" گفته می‌شود. با استفاده از اهرم، فرد می‌تواند شانس کسب سود بالاتری داشته باشد، اما این امر به همان اندازه که می‌تواند سودآور باشد، ریسک از دست دادن سرمایه را نیز افزایش می‌دهد.

مثالی از معاملات مارجین:
فرض کنید که شما ۱۰۰۰ دلار سرمایه دارید و تصمیم می‌گیرید از اهرم ۱:۱۰ استفاده کنید. بدین معناست که با وجود ۱۰۰۰ دلار موجودی، شما قادر به انجام معاملات به ارزشی معادل ۱۰ هزار دلار خواهید بود. حالا اگر قیمت دارایی شما افزایش یابد، شما از سود بیشتری برخوردار خواهید شد. به طور مثال، اگر قیمت رمزارز خریداری‌شده ۱ دلار افزایش یابد، شما به جای ۱ دلار، ۱۰ دلار سود می‌کنید.
اما مشکل زمانی پیش می‌آید که قیمت دارایی کاهش یابد. اگر قیمت رمزارز شما ۱ دلار کاهش یابد، به جای ضرر ۱ دلار، شما ۱۰ دلار ضرر خواهید کرد. اگر این کاهش قیمت بیشتر از حد معین باشد، ممکن است سرمایه شما به صفر برسد. به عنوان مثال، اگر رمزارز شما ۱۰۰ دلار کاهش یابد، چون از اهرم ۱:۱۰ استفاده کرده‌اید، ضرر شما معادل ۱۰۰۰ دلار (کل سرمایه شما) خواهد بود و صرافی موقعیت معاملاتی شما را بسته و موجودی شما را صفر می‌کند.
در این حالت، صرافی اقدام به "مارجین کال" می‌کند که در آن شما مجبور به تسویه حساب و خروج از موقعیت خود خواهید شد.
 

لیکوئید شدن چگونه اتفاق می‌افتد؟

لیکوئید شدن زمانی رخ می‌دهد که صرافی یا کارگزاری مجبور به بستن موقعیت معاملاتی شما می‌شود، زیرا آن موقعیت دیگر قادر به تامین الزامات حاشیه‌ای (مارجین) نیست. هنگامی که موجودی مارجین حساب شما از سطح توافق شده با صرافی پایین‌تر می‌آید، پوزیشن‌های باز به طور خودکار شروع به نقد شدن می‌کنند. در صورتی که موقعیت اهرمی شما به مرز لیکوئید شدن برسد، با "مارجین کال" مواجه خواهید شد، که به این معناست که باید حاشیه بیشتری به حساب خود واریز کنید. بیشتر این اتفاقات در قراردادهای آتی رخ می‌دهد، جایی که معمولاً از اهرم‌های بالاتری استفاده می‌شود. برای درک بهتر این موضوع، در ادامه یک مثال آورده‌ایم:
تصور کنید شما با ۱۰۰۰ دلار وارد معامله‌ای با اهرم ۱۰ برابر می‌شوید. در این صورت موقعیت شما معادل ۱۰ هزار دلار خواهد بود. حال اگر قیمت بیت کوین ۱۰ درصد کاهش پیدا کند، ارزش موقعیت شما به ۹۰۰۰ دلار می‌رسد. اگر این روند نزولی ادامه یابد و ضرر شما افزایش پیدا کند، برای جلوگیری از ضرر بیشتر و حفاظت از سرمایه قرضی، صرافی موقعیت شما را بسته و موجودی شما صفر می‌شود.
 

مفهوم "لیکوئید قیمتی" چیست؟

لیکوئید قیمتی به نقطه‌ای اطلاق می‌شود که در آن موقعیت‌های اهرمی به صورت خودکار بسته می‌شوند. عواملی که بر این آستانه قیمت تاثیر دارند شامل میزان اهرم استفاده شده، نرخ حاشیه نگهداری، قیمت ارز دیجیتال و موجودی حساب می‌شود. صرافی‌ها معمولاً این قیمت لیکوئید را برای شما محاسبه می‌کنند که می‌تواند میانگین قیمت‌های چندین صرافی مختلف باشد.
زمانی که قیمت ارز دیجیتال به این نقطه بحرانی می‌رسد، فرایند لیکوئید شدن شروع می‌شود. به‌دلیل تغییرات پیوسته قیمت‌ها در بازار ارزهای دیجیتال، مهم است که شما همواره از وضعیت بازار و قیمت‌ها آگاه باشید تا از خطرات لیکوئید شدن جلوگیری کنید.
 

مثالی از لیکوئید شدن در بیت کوین

فرض کنید یک معامله‌گر قصد دارد برای پوشش یک موقعیت کوتاه یا انجام تعهدات مالی دیگر از بیت کوین خود استفاده کند. در این شرایط، معمولاً معامله‌گر بیت کوین خود را با قیمت فعلی بازار می‌فروشد، صرف‌نظر از اینکه قیمت آن بالاتر یا پایین‌تر از قیمت خرید اولیه باشد. در برخی مواقع، ممکن است معامله‌گر مجبور شود بیت کوین خود را با قیمتی کمتر از نرخ بازار بفروشد، که این وضعیت ممکن است منجر به لیکوئید شدن شود. معمولاً صرافی‌ها این تصمیم را می‌گیرند.
برای مثال، در ژانویه، زمانی که قیمت بیت کوین به زیر ۴۳ هزار دلار کاهش یافت، بیش از ۸۱۲ میلیون دلار از قراردادهای آتی در بازار کریپتو لیکوئید شد که باعث زیان زیادی برای تریدرها گردید. این اتفاق به دلیل کاهش حاشیه سود اولیه معامله‌گران و از دست دادن بخش یا تمام موجودی آنها بود.
 

روش‌های جلوگیری از لیکوئید شدن

برای جلوگیری از لیکوئید شدن، استفاده از تکنیک‌های مدیریت ریسک و سرمایه ضروری است. در اینجا به برخی از مهم‌ترین روش‌ها اشاره می‌کنیم:

۱. تمام سرمایه خود را وارد بازار نکنید
یکی از اشتباهات رایج بسیاری از تریدرها این است که تمام سرمایه خود را وارد بازار می‌کنند، به ویژه اگر تازه‌کار باشند. برای جلوگیری از ضررهای بزرگ در صورت اشتباهات معاملاتی یا تحلیل‌های نادرست، بهتر است فقط بخشی از سرمایه خود را در معاملات ریسک‌پذیر به کار بگیرید. این کار باعث می‌شود که در صورت وقوع اشتباهات، زیان کمتری متحمل شوید.

۲. داشتن استراتژی معاملاتی مشخص
یکی از بهترین راه‌ها برای جلوگیری از لیکوئید شدن، داشتن یک استراتژی معاملاتی مشخص است. استراتژی به شما کمک می‌کند که در مسیر مشخصی حرکت کنید و از هیجانات و تصمیمات آنی اجتناب نمایید. در دنیای ارز دیجیتال، استراتژی‌های مختلفی برای انجام معاملات وجود دارد که شما می‌توانید با توجه به شرایط و توانایی‌های خود از یکی از آنها استفاده کنید.

۳. استفاده از سفارشات حد ضرر
استفاده از حد ضرر یا "Stop Loss" یک روش دیگر برای مدیریت ریسک است که می‌تواند از لیکوئید شدن جلوگیری کند. با تعیین یک حد ضرر برای هر معامله، شما می‌توانید از ورود به موقعیت‌های خطرناک جلوگیری کرده و از ضررهای بزرگ جلوگیری کنید.

۴. بررسی موقعیت‌های معاملاتی به طور منظم
مهم است که موقعیت‌های معاملاتی خود را به طور منظم بررسی کنید. بازار ارزهای دیجیتال بسیار نوسان‌پذیر است و قیمت‌ها می‌توانند به سرعت تغییر کنند. با بررسی مداوم، می‌توانید از تغییرات بازار آگاه شوید و تصمیمات بهتری در مورد نگهداری یا بستن موقعیت‌های خود بگیرید.

۵. انتخاب اهرم مناسب
در صورتی که از اهرم برای معاملات خود استفاده می‌کنید، باید دقت کنید که میزان اهرم انتخابی شما متناسب با میزان تحمل ریسک و وضعیت بازار باشد. استفاده از اهرم‌های بالا می‌تواند ریسک زیادی ایجاد کند و ممکن است شما را به سرعت به مرز لیکوئید شدن برساند.
 

از اهرم پایین استفاده کنید

اگرچه استفاده از اهرم‌های بالا می‌تواند در برخی شرایط سود شما را افزایش دهد، اما این کار به همان اندازه که می‌تواند درآمدتان را بالا ببرد، ریسک از دست دادن سرمایه یا حتی لیکوئید شدن را نیز بیشتر می‌کند. بازار ارزهای دیجیتال به دلیل نوسانات شدید و سریع خود، از استفاده از لوریج بالا در بسیاری از موارد پرهیز می‌کند. این موضوع به‌ویژه برای افرادی که تازه وارد این بازار شده‌اند و تجربه کافی ندارند، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
یک اشتباه کوچک در استفاده از اهرم می‌تواند به از دست دادن تمام سرمایه شما منجر شود. همچنین توجه داشته باشید که پس از لیکوئید شدن، هیچ راهی برای بازگرداندن سرمایه یا مذاکره با صرافی برای لغو قرارداد وجود ندارد.
 

از سرمایه‌گذاری در ارزهای ناشناس پرهیز کنید

در سال‌های اخیر، تعداد پروژه‌های ارز دیجیتال به‌طور قابل توجهی افزایش یافته است، و این امر باعث می‌شود که کاربران گاهی دچار سردرگمی شوند. به‌ویژه با ظهور برخی از پروژه‌هایی که از هیچ‌گونه پشتوانه یا ارزش واقعی برخوردار نیستند، انتخاب‌ها سخت‌تر از همیشه شده است. برخی از این ارزها به‌طور موقتی رشد چشمگیری داشته‌اند، اما باید در نظر داشت که روند صعودی آنها می‌تواند به‌سرعت تغییر کرده و به ضرر سرمایه‌گذاران تبدیل شود.
برای جلوگیری از از دست دادن سرمایه خود، بهتر است که از سرمایه‌گذاری روی ارزهای دیجیتال ناشناس و ناپایدار اجتناب کنید و به‌جای آن بر روی ارزهایی که تاریخچه و اعتبار بیشتری در بازار دارند، تمرکز کنید.
 

استفاده از حد ضرر و حد سود

یکی از روش‌های مؤثر در کنترل ریسک و جلوگیری از ضررهای بزرگ در بازارهای مالی، تعیین حد ضرر و حد سود است. حد ضرر قیمتی است که پس از رسیدن به آن، موقعیت خود را می‌بندید تا از زیان بیشتر جلوگیری کنید. حد سود نیز به این معنا است که زمانی که به میزان مشخصی سود رسیدید، دارایی خود را می‌فروشید تا از دست دادن سود جلوگیری کنید. تعیین حد ضرر و حد سود به شما کمک می‌کند که از هیجانات بازار دور بمانید و به‌جای تصمیمات احساسی، به‌طور منطقی عمل کنید.

تفاوت لیکوئید شدن و لیکوئیدیتی

اگرچه این دو اصطلاح شباهت‌های زبانی دارند، اما در واقع مفاهیم کاملاً متفاوتی را بیان می‌کنند. لیکوئید شدن به از دست دادن بخشی یا تمام دارایی شما در معاملات ارز دیجیتال اطلاق می‌شود، در حالی که لیکوئیدیتی یا نقدشوندگی به میزان توانایی یک ارز، صرافی یا بازار برای خرید و فروش بدون تغییر قابل توجه در قیمت اشاره دارد. به‌عنوان مثال، بیت کوین دارای نقدشوندگی بالاتری نسبت به بسیاری از ارزهای دیجیتال دیگر است.
همچنین، صرافی‌هایی که نقدشوندگی بالایی دارند، معمولاً تعداد کاربران بیشتری جذب می‌کنند و به‌عنوان یک پلتفرم امن‌تر و مطمئن‌تر برای انجام معاملات در نظر گرفته می‌شوند.
 

نتیجه گیری

بازار ارزهای دیجیتال مملو از فرصت‌ها و ریسک‌ها است. متأسفانه، برخی از افرادی که تجربه کافی در این حوزه ندارند، فکر می‌کنند که با خرید بیت کوین یا چند ارز دیجیتال دیگر می‌توانند به سودهای کلان دست یابند، بدون اینکه درک درستی از پیچیدگی‌های بازار داشته باشند. در نتیجه، این افراد ممکن است با نداشتن اطلاعات کافی، خسارت‌های مالی زیادی را تجربه کنند.
تریدرهای حرفه‌ای با افزایش تجربه خود و استفاده از ابزارهای مدیریت سرمایه سعی می‌کنند که از قرار گرفتن در معرض ریسک‌های احتمالی جلوگیری کنند. در حقیقت، قراردادهای آتی و معاملات مارجین، بیش از آنکه فرصتی برای سودآوری برای کاربران باشند، بیشتر به نفع صرافی‌هاست. تنها کسانی که تجربه کافی دارند، می‌توانند در این معاملات موفق شوند.
بنابراین، همیشه در انجام معاملات خود آگاهانه و هوشمندانه عمل کنید و خطر لیکوئید شدن را جدی بگیرید.