دیفای و نقش کلیدی توکن‌های نقدینگی در اقتصاد غیرمتمرکز

در سال‌های اخیر، امور مالی غیرمتمرکز یا DeFi جایگاه ویژه‌ای در تحولات دنیای کریپتو پیدا کرده‌اند. اگر زمانی عرضه اولیه کوین‌ها (ICO) موضوع داغ این فضا محسوب می‌شد، اکنون دیفای به یکی از جریان‌های اصلی در صنعت بلاک‌چین تبدیل شده است. یکی از مفاهیم مهم و زیربنایی در اکوسیستم دیفای، مسئله تامین نقدینگی به شکل غیرمتمرکز و بدون واسطه حضانتی است؛ موضوعی که ما را به مفهوم مهمی به نام توکن‌های ارائه‌دهنده نقدینگی (LP Token) می‌رساند.
 

توکن نقدینگی یا LP Token دقیقا چیست؟

برای درک بهتر مفهوم توکن نقدینگی، باید نگاهی به صرافی‌های غیرمتمرکز داشته باشیم؛ جایی که انقلاب در ساختار بازارهای مالی آغاز شد. صرافی یونی‌سواپ (Uniswap) با کنار گذاشتن مدل سنتی دفتر سفارش (Order Book) و بهره‌گیری از الگوی بازارساز خودکار (AMM)، نقش مهمی در تسهیل معاملات غیرمتمرکز ایفا کرد. البته پیش از آن، پروژه بنکور (Bancor) نیز رویکرد مشابهی را اتخاذ کرده بود، اما یونی‌سواپ توانست آن را به شکلی ساده، شفاف و قابل استفاده برای عموم ارائه دهد.
در مدل بازارساز با تابع ثابت (CFMM)، رابطه میان دو دارایی داخل یک استخر نقدینگی از طریق یک فرمول ریاضی پایدار حفظ می‌شود. کاربران برای مشارکت در این فرآیند، باید دارایی‌های خود را وارد استخر نقدینگی کنند. در ازای این مشارکت، آنها کارمزد تراکنش‌هایی که روی آن استخر انجام می‌شود را به‌عنوان پاداش دریافت می‌کنند.
 

توکن LP؛ رسید دیجیتال مشارکت شما در نقدینگی

وقتی شما نقدینگی وارد یک استخر می‌کنید، قرارداد هوشمند متولی استخر به شما به میزان سهمتان در کل نقدینگی، توکن‌هایی تحت عنوان LP Token اختصاص می‌دهد. این توکن‌ها در واقع سند مالکیت شما بر بخشی از نقدینگی موجود در استخر محسوب می‌شوند.
زمانی که قصد دارید سرمایه اولیه به‌همراه پاداش‌های خود را برداشت کنید، کافی‌ست همان توکن‌های LP را مجدداً به قرارداد هوشمند بازگردانید. سیستم با بررسی سهم شما، معادل دارایی و سودتان را به‌طور خودکار به کیف پول‌تان منتقل می‌کند.
 

عملکرد توکن‌های LP؛ پشت‌پرده مشارکت در تامین نقدینگی

توکن‌های نقدینگی یا همان LP Tokenها، از لحاظ فنی تفاوت زیادی با دیگر توکن‌های رایج در شبکه‌های بلاک‌چینی ندارند. به‌عنوان نمونه، توکن‌های LP در نسخه دوم یونی‌سواپ و سوشی‌سواپ بر اساس استاندارد ERC-20 اتریوم طراحی شده‌اند و در پنکیک‌سواپ نیز این توکن‌ها با استاندارد BEP-20 بایننس اسمارت چین ساخته می‌شوند. اما ماجرا در نسخه سوم یونی‌سواپ کمی متفاوت است.
در Uniswap v3، دارایی و موقعیت هر تأمین‌کننده به‌صورت منحصر‌به‌فرد ثبت می‌شود و همین امر باعث شده تا به‌جای صدور توکن‌های معمولی، برای هر موقعیت نقدینگی یک توکن غیرقابل تعویض (NFT) صادر شود. همچنین در این نسخه، کارمزد تراکنش‌ها مستقیماً وارد ذخایر استخر نمی‌شود و نیازمند مدیریت دستی هستند.
برای درک بهتر عملکرد LP Token، بیایید با یک مثال ساده ادامه دهیم:
تصور کنید یک استخر معاملاتی ETH-DAI در یک پلتفرم غیرمتمرکز دارای ۱۰ اتریوم و ۱۰,۰۰۰ دای است. این موجودی اولیه توسط دو کاربر تأمین شده که هر کدام نیمی از آن را فراهم کرده‌اند و به‌ازای مشارکتشان، ۲۵ توکن LP دریافت کرده‌اند.
اکنون کاربر جدیدی همان میزان قبلی، یعنی ۱۰ اتریوم و ۱۰,۰۰۰ دای به استخر اضافه می‌کند. چون سهم او معادل نیمی از مجموع جدید استخر است، قرارداد هوشمند باید برایش ۵۰ توکن LP جدید صادر کند تا مالکیت او را نشان دهد.
حال اگر این فرد پس از مدتی تصمیم بگیرد دارایی خود را خارج کند، فرض می‌کنیم موجودی استخر به ۱۰.۵ اتریوم و ۱۰,۵۰۰ دای افزایش یافته باشد (در اثر کارمزد تراکنش‌ها). چون هنوز نیمی از استخر به او تعلق دارد، با تحویل ۵۰ توکن LP، نیمی از موجودی فعلی یعنی ۵.۲۵ اتریوم و ۵,۲۵۰ دای به او بازگردانده می‌شود. پس از این تراکنش، توکن‌های تحویلی سوزانده شده و موجودی کل توکن‌های LP کاهش می‌یابد.
 

رقابت غیرمتمرکزها؛ ماجرای حمله خون‌آشامی در دنیای دیفای

سال ۲۰۲۰ را می‌توان نقطه عطفی برای توسعه پروتکل‌های دیفای دانست؛ دوره‌ای که پروژه‌های تازه یکی پس از دیگری ظهور می‌کردند. در همین سال، صرافی نوظهوری به نام سوشی‌سواپ متولد شد. این پلتفرم که با استفاده از کدهای یونی‌سواپ ساخته شده بود، رویکردی تهاجمی برای جذب نقدینگی در پیش گرفت؛ رویکردی که بعدها به‌عنوان حمله خون‌آشام (Vampire Attack) شناخته شد.
در آن زمان، یونی‌سواپ هنوز توکن حاکمیتی مخصوص به خود را نداشت و کاربران فقط از محل کارمزدها سود می‌بردند. سوشی‌سواپ با معرفی توکن SUSHI و وعده اعطای آن به تأمین‌کنندگان نقدینگی یونی‌سواپ، توانست موجی از مهاجرت سرمایه‌ها را به‌راه بیندازد.
در عرض یک هفته، بیش از یک میلیارد دلار توکن LP یونی‌سواپ به سوشی‌سواپ منتقل و در آن قفل شد. اما این فقط فاز اول حمله بود.
در ادامه، سوشی‌سواپ قرارداد هوشمندی توسعه داد که کاربران را قادر می‌ساخت تنها با یک کلیک، توکن‌های LP خود را از یونی‌سواپ خارج کرده و مستقیماً وارد پلتفرم سوشی‌سواپ کنند. نتیجه؟ بیش از ۸۰۰ میلیون دلار نقدینگی از یونی‌سواپ خارج شد و به رقیبش پیوست.
این رویداد نه‌تنها توجه‌ها را به استراتژی‌های مهاجرت نقدینگی جلب کرد، بلکه موجب بازنگری در سیاست‌های یونی‌سواپ نیز شد.
 

کاربردهای کلیدی LP Token؛ از مالکیت نقدینگی تا کسب درآمد چندمرحله‌ای

توکن‌های نقدینگی یا LP Tokenها، به‌واسطه ماهیت چندمنظوره‌شان در دنیای دیفای، تنها محدود به نقش اولیه خود یعنی اثبات تامین نقدینگی نمی‌مانند. با توسعه سریع پروتکل‌های مالی غیرمتمرکز و رشد ابزارهای ترکیبی، این توکن‌ها به بخش جدایی‌ناپذیر بسیاری از کاربردهای استراتژیک تبدیل شده‌اند. در ادامه نگاهی داریم به مهم‌ترین موارد استفاده آن‌ها:
 

نماینده مالکیت نقدینگی و دریافت کارمزد تراکنش‌ها

نخستین و پایه‌ای‌ترین نقش توکن‌های LP، نشان دادن سهم تامین‌کننده از استخر نقدینگی است. بسته به حجم معاملات در یک جفت‌ارز خاص و سیاست‌های کارمزدی هر پلتفرم، میزان سوددهی متفاوت خواهد بود. البته تأمین‌کنندگان باید همواره ریسک ضرر ناپایدار (Impermanent Loss) را نیز در نظر بگیرند، به‌خصوص در مواقعی که تغییر قیمت جفت‌ارزها نسبت به یکدیگر شدید باشد.
 

بهره‌گیری مضاعف از توکن‌های LP در کشت سود (Yield Farming)

پس از استراتژی جسورانه سوشی‌سواپ برای جذب کاربران یونی‌سواپ، استفاده از LP Token برای دریافت پاداش‌های اضافی در قالب توکن‌های حاکمیتی مانند CAKE، UNI یا SUSHI رایج شد. این پدیده باعث شد بسیاری از پلتفرم‌ها مکانیزم‌هایی برای استیک کردن توکن‌های LP ایجاد کنند که در آن کاربران علاوه‌بر سود حاصل از کارمزد تراکنش‌ها، توکن‌های اضافی نیز دریافت می‌کنند.
 

استفاده در تجمیع‌کننده‌های سود برای بهره‌مندی از سود مرکب

در بسیاری از فارم‌های معمولی، سود حاصل به‌صورت دستی قابل برداشت است و به اصل سرمایه افزوده نمی‌شود. تجمیع‌کننده‌های هوشمند مانند Beefy Finance، Alpha Homora و Akropolis این فرآیند را خودکار می‌کنند؛ یعنی سود را مرتباً به اصل دارایی اضافه کرده و در نتیجه بهره مرکب ایجاد می‌کنند. این ابزارها با تحلیل شرایط هر پلتفرم از جمله گس فی، نرخ بهره و زمان‌بندی پرداخت، سوددهی کاربران را بهینه می‌کنند.
 

وثیقه‌گذاری در پروتکل‌های وام‌دهی

یکی دیگر از استفاده‌های نوآورانه از توکن‌های LP، استفاده از آن‌ها به عنوان وثیقه در پلتفرم‌های وام‌دهی است. برخی از پروتکل‌های معتبر مانند Aave و Cream Finance از توکن‌های نقدینگی پشتیبانی می‌کنند و کاربران می‌توانند با قفل‌کردن آن‌ها، وام دریافت کنند یا سود بهره‌مندی از نقدینگی را ادامه دهند. این روش یکی از مسیرهای ترکیب سودآوری از چند منبع در دیفای است.
 

نتیجه گیری

امور مالی غیرمتمرکز صرفاً به صرافی‌ها محدود نیست. پروتکل‌های DAO، بازارهای وام، مشتقه‌ها، پلتفرم‌های NFT و سایر ابزارهای نوین، همگی از نقدینگی به‌عنوان شریان حیاتی بهره می‌گیرند. LP Tokenها به‌عنوان پلی میان تامین سرمایه و مشارکت در این اکوسیستم، نقشی اساسی در پویایی دیفای ایفا می‌کنند. این توکن‌ها نه‌تنها دارایی‌های غیرفعال را به دارایی مولد تبدیل کرده‌اند، بلکه به کاربران اجازه داده‌اند تا مشارکت فعال‌تری در ساختارهای غیرمتمرکز داشته باشند.
 شما چطور؟ آیا تجربه‌ای از تامین نقدینگی و استفاده از توکن‌های LP دارید؟ تجربه‌تان را با ما به اشتراک بگذارید.