مقدمه

در دنیای پرهیاهوی تجارت و بازارهای جهانی، نام‌هایی وجود دارند که فراتر از یک برند، به یک نماد تبدیل شده‌اند. فیلیپ موریس، بی‌شک یکی از همین نام‌هاست. شرکتی که شاید در ذهن بسیاری، تنها با تصویر بسته‌های سیگار و برندهای مشهوری مانند مارلبرو تداعی شود، اما حقیقت ماجرا بسیار پیچیده‌تر و گسترده‌تر از این تصویر است. این شرکت، با قدمتی بیش از یک و نیم قرن، نه تنها یکی از بزرگترین تولیدکنندگان دخانیات در جهان است، بلکه در سال‌های اخیر، مسیر خود را به سمت تحقیق و توسعه در زمینه محصولات بدون دود و کم‌ضرر تغییر داده است.
در این مقاله، قصد داریم پرده از رازهای این غول صنعتی برداریم و به صورت کاملاً جامع و دقیق، به معرفی شرکت فیلیپ موریس بپردازیم. از تاریخچه پرفراز و نشیب آن گرفته تا پروژه‌های نوآورانه، چالش‌های قانونی، حواشی و حتی بنیان‌گذاران این شرکت، همه و همه را زیر ذره‌بین قرار خواهیم داد. هدف ما ارائه یک تصویر کامل، بی‌طرفانه و دقیق از شرکتی است که به صورت مستقیم یا غیرمستقیم، بر زندگی میلیون‌ها نفر در سراسر جهان تأثیر گذاشته است. با ما همراه باشید تا سفری به عمق دنیای فیلیپ موریس داشته باشیم.

 

آشنایی با شرکت فیلیپ موریس

شرکت فیلیپ موریس اینترنشنال (Philip Morris International Inc. (PMI))، یک شرکت چندملیتی آمریکایی و یکی از بزرگترین تولیدکنندگان دخانیات در جهان است. دفتر مرکزی این شرکت در نیویورک، ایالات متحده آمریکا قرار دارد، اما عمده فعالیت‌های آن در خارج از این کشور متمرکز است. این شرکت، مالک برندهای بسیار معروفی در صنعت دخانیات است که شاید شناخته‌شده‌ترین آن‌ها، برند مارلبرو باشد. مارلبرو به تنهایی بخش عظیمی از سهم بازار جهانی سیگار را در اختیار دارد و به عنوان یکی از باارزش‌ترین برندهای دخانیات شناخته می‌شود.
فیلیپ موریس در دهه‌های اخیر، تحت فشار فزاینده‌ای از سوی دولت‌ها، سازمان‌های بهداشتی و افکار عمومی قرار گرفته است. این فشارها به دلیل نگرانی‌های جدی درباره مضرات مصرف دخانیات و ارتباط آن با بیماری‌های خطرناکی مانند سرطان ریه، بیماری‌های قلبی و عروقی و سایر مشکلات سلامتی است. در پاسخ به این چالش‌ها، PMI استراتژی خود را به سمت «آینده‌ای بدون دود» تغییر داده و به شدت روی تحقیق و توسعه محصولات جدید سرمایه‌گذاری کرده است. این محصولات شامل سیگارهای الکترونیکی و سیستم‌های گرم‌کننده تنباکو مانند IQOS هستند. این تغییر رویکرد، فیلیپ موریس را از یک شرکت صرفاً تولیدکننده سیگار، به یک شرکت فعال در زمینه فناوری‌های جایگزین برای مصرف دخانیات تبدیل کرده است.
شرکت فیلیپ موریس در سال‌های اخیر، گام‌های مهمی در زمینه مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها (CSR) برداشته و برنامه‌هایی را برای کاهش اثرات زیست‌محیطی خود و حمایت از جوامع محلی آغاز کرده است. این اقدامات، تلاشی برای بهبود تصویر عمومی شرکت و انطباق با استانداردهای جدید جهانی است. با این حال، همچنان منتقدان زیادی وجود دارند که این اقدامات را ناکافی می‌دانند و بر این باورند که مسئولیت اصلی شرکت، در کاهش تولید و فروش محصولات دخانیات نهفته است. در بخش‌های بعدی، با جزئیات بیشتری به ابعاد مختلف این شرکت، از جمله تاریخچه، محصولات و چالش‌های آن خواهیم پرداخت.
 

تاریخچه شرکت فیلیپ موریس

تاریخچه فیلیپ موریس، داستانی است از رشد، نوآوری و تطبیق با شرایط متغیر بازار. این داستان از یک فروشگاه کوچک تنباکو در لندن آغاز شد و به یک امپراتوری جهانی تبدیل شد.
 

تأسیس و سال‌های اولیه: از لندن تا نیویورک

همه چیز با یک فروشگاه کوچک در خیابان باند لندن در سال ۱۸۴۷ آغاز شد. فیلیپ موریس، یک واردکننده و فروشنده تنباکو، این فروشگاه را تأسیس کرد. او به سرعت به دلیل کیفیت بالای محصولاتش شهرت یافت و حتی به دربار سلطنتی بریتانیا نیز خدمات ارائه می‌داد. پس از مرگ فیلیپ موریس، فرزندش، الکساندر موریس، کسب‌وکار را ادامه داد و در سال ۱۸۸۱، شرکت را با نام "Philip Morris & Co., Ltd." در لندن به ثبت رساند.
در اوایل قرن بیستم، شرکت به سمت بازار ایالات متحده گسترش یافت. در سال ۱۹۰۲، "Philip Morris & Co., Ltd." در شهر نیویورک تأسیس شد و این نقطه عطفی در تاریخ شرکت بود. تمرکز اولیه شرکت بر تولید و فروش سیگار در آمریکا بود و به تدریج توانست جای پای خود را در این بازار رقابتی محکم کند. در این دوره، برندهایی مانند «Marlboro»، «Parliament» و «Benson & Hedges» معرفی شدند که در سال‌های بعد به برندهای کلیدی شرکت تبدیل شدند.
 

رشد در قرن بیستم و ظهور مارلبرو

دهه‌های میانی قرن بیستم، دوران طلایی برای فیلیپ موریس بود. در این دوره، کمپین‌های تبلیغاتی خلاقانه، به ویژه برای برند مارلبرو، باعث جهش خیره‌کننده فروش این برند شد. در دهه ۱۹۵۰، شرکت با معرفی فیلتر به سیگارهای مارلبرو، به نیازهای مصرف‌کنندگان پاسخ داد. اما مهم‌ترین اتفاق، تغییر استراتژی بازاریابی مارلبرو بود. در سال ۱۹۵۴، فیلیپ موریس با معرفی «مرد مارلبرو» (Marlboro Man)، یک تصویر قوی و نمادین از یک گاوچران تنها و مستقل، توانست مارلبرو را از یک سیگار زنانه به یکی از پرفروش‌ترین سیگارهای مردانه در جهان تبدیل کند. این کمپین به عنوان یکی از موفق‌ترین کمپین‌های تبلیغاتی در تاریخ شناخته می‌شود.
در دهه‌های بعد، فیلیپ موریس با خرید شرکت‌های دیگر و گسترش فعالیت‌های خود در بازارهای جهانی، به یک غول بین‌المللی تبدیل شد. این شرکت در کشورهای مختلف جهان کارخانه‌های تولیدی راه‌اندازی کرد و برندهای خود را به میلیون‌ها مصرف‌کننده در سراسر جهان عرضه کرد. این دوران، اوج قدرت و نفوذ فیلیپ موریس در صنعت دخانیات بود.
 

تغییرات در قرن بیست و یکم: از جدایی تا نوآوری

قرن بیست و یکم با تغییرات بزرگی برای فیلیپ موریس آغاز شد. در سال ۲۰۰۸، شرکت به دو نهاد مجزا تقسیم شد: Altria Group که مسئول بازار ایالات متحده بود و Philip Morris International (PMI) که مسئول فعالیت‌های بین‌المللی شد. این جدایی به PMI اجازه داد تا با تمرکز بیشتر روی بازارهای خارج از آمریکا، استراتژی‌های رشد خود را با سرعت بیشتری پیش ببرد.
همزمان با افزایش نگرانی‌های بهداشتی و فشار قانونی، PMI استراتژی خود را به سمت تولید محصولات کم‌ضرر تغییر داد. این شرکت میلیاردها دلار در تحقیق و توسعه سیستم‌های گرم‌کننده تنباکو مانند IQOS و سایر محصولات بدون دود سرمایه‌گذاری کرد. این سرمایه‌گذاری‌ها نشان‌دهنده تغییر جهت استراتژیک شرکت از تولید محصولات سنتی به سمت فناوری‌های نوین است. PMI با این رویکرد، تلاش می‌کند تا خود را به عنوان یک شرکت نوآور و مسئولیت‌پذیر معرفی کند که به دنبال ارائه جایگزین‌های کم‌خطر برای سیگار است.

 

پروژه‌ها و محصولات شرکت فیلیپ موریس

فیلیپ موریس در طول تاریخ خود، طیف گسترده‌ای از محصولات را تولید و به بازار عرضه کرده است. با این حال، در سال‌های اخیر، تمرکز شرکت به شدت روی محصولات نوآورانه و بدون دود معطوف شده است.
 

برندهای اصلی دخانیات

اگرچه تمرکز جدید شرکت بر محصولات جایگزین است، اما بخش عمده‌ای از درآمد فیلیپ موریس همچنان از فروش سیگارهای سنتی تأمین می‌شود. این شرکت، مالک برخی از مشهورترین برندهای سیگار در جهان است که در بیش از ۱۸۰ کشور به فروش می‌رسند.
Marlboro: این برند، ستون فقرات تجارت PMI است. مارلبرو به عنوان پرفروش‌ترین برند سیگار در جهان شناخته می‌شود و نمادی از برندسازی موفق در صنعت دخانیات است.
L&M: این برند، به دلیل قیمت مناسب و کیفیت بالا، در بسیاری از بازارهای جهانی محبوبیت زیادی دارد.
Parliament: این برند با ویژگی فیلتر خاص خود، به عنوان یک محصول پریمیوم شناخته می‌شود و در بازارهای مختلف جهانی به فروش می‌رسد.
Chesterfield: یکی دیگر از برندهای تاریخی و شناخته‌شده فیلیپ موریس که در طول دهه‌ها، جایگاه خود را در بازار حفظ کرده است.
علاوه بر این‌ها، PMI مالک چندین برند محلی و منطقه‌ای دیگر نیز هست که به صورت اختصاصی در بازارهای خاصی عرضه می‌شوند.
 

نوآوری‌های بدون دود: پروژه‌های پیشرو

با توجه به چالش‌های بهداشتی و قانونی، فیلیپ موریس میلیاردها دلار در تحقیق و توسعه محصولات بدون دود سرمایه‌گذاری کرده است. این پروژه‌ها به عنوان «آینده بدون دود» شرکت شناخته می‌شوند و هدف آن‌ها ارائه جایگزین‌هایی برای سیگار است که خطرات کمتری برای سلامتی دارند.
سیستم گرم‌کننده تنباکو (Heated Tobacco Systems): مهم‌ترین و موفق‌ترین محصول نوآورانه فیلیپ موریس در این دسته، IQOS است. IQOS به جای سوزاندن تنباکو، آن را تا دمای خاصی گرم می‌کند. این فرآیند باعث تولید بخار حاوی نیکوتین و طعم تنباکو می‌شود، اما از تولید دود و بسیاری از مواد شیمیایی مضر موجود در دود سیگار سنتی جلوگیری می‌کند. PMI ادعا می‌کند که این سیستم، ۹۵ درصد کمتر از سیگار معمولی مواد مضر تولید می‌کند، هرچند که این ادعا توسط برخی نهادهای بهداشتی مورد مناقشه قرار گرفته است.
سیگارهای الکترونیکی (E-Cigarettes): فیلیپ موریس همچنین در زمینه تولید و فروش سیگارهای الکترونیکی نیز فعالیت دارد. این دستگاه‌ها، مایع حاوی نیکوتین را گرم کرده و به بخار تبدیل می‌کنند. این محصولات نیز به عنوان جایگزینی برای سیگار سنتی به بازار عرضه می‌شوند.
سایر محصولات بدون دود: شرکت در حال تحقیق و توسعه انواع دیگری از محصولات نوآورانه مانند کیسه‌های حاوی نیکوتین (Nicotine Pouches) است که بدون تنباکو هستند و به صورت زیر لثه مصرف می‌شوند. این محصولات، راهی برای دریافت نیکوتین بدون نیاز به سوزاندن یا گرم کردن تنباکو فراهم می‌کنند.
این پروژه‌ها نشان‌دهنده تغییر جهت استراتژیک فیلیپ موریس از یک شرکت صرفاً تولیدکننده سیگار به یک شرکت فناوری محور است که بر کاهش آسیب‌های ناشی از مصرف دخانیات تمرکز دارد. این رویکرد، با هدف انطباق با مقررات سختگیرانه و پاسخ به نگرانی‌های رو به رشد مصرف‌کنندگان و سیاست‌گذاران طراحی شده است.

 

بنیان‌گذاران شرکت فیلیپ موریس

تاریخچه یک شرکت، با نام بنیان‌گذاران آن گره خورده است. در مورد فیلیپ موریس، داستان از یک کارآفرین بریتانیایی به نام فیلیپ موریس آغاز می‌شود.
 

فیلیپ موریس: مردی که همه چیز را آغاز کرد

فیلیپ موریس (۱۸۳۵-۱۸۷۳)، یک واردکننده و فروشنده تنباکو و سیگار بود. او در سال ۱۸۴۷، یک فروشگاه کوچک تنباکو و سیگار را در خیابان باند لندن افتتاح کرد. در آن زمان، سیگار به اندازه امروز رایج نبود و بیشتر مصرف‌کنندگان از توتون و پیپ استفاده می‌کردند. با این حال، فیلیپ موریس به سرعت به دلیل ارائه محصولات باکیفیت و خدمات مطلوب به مشتریان، شهرت یافت. او به عنوان یکی از پیشگامان فروش سیگار به صورت خرده‌فروشی شناخته می‌شود. پس از مرگ او در سال ۱۸۷۳، همسرش، مارگارت، و برادرش، لئوپولد، کسب‌وکار را ادامه دادند.
با این حال، نقطه عطف اصلی در تاریخ شرکت، با ورود فرزندان فیلیپ موریس رقم خورد. پسر او، الکساندر موریس، در سال ۱۸۸۱ شرکت را به صورت رسمی با نام "Philip Morris & Co., Ltd." در لندن ثبت کرد. این اقدام، پایه‌های حقوقی شرکت را بنا نهاد و مسیر را برای گسترش‌های بعدی فراهم کرد.
 

گسترش به آمریکا و نقش چارلز کانیگام

اگرچه بنیان‌گذار اصلی شرکت، فیلیپ موریس بود، اما گسترش و موفقیت آن در بازار آمریکا، تا حد زیادی مدیون تلاش‌های افراد دیگری است. در سال ۱۹۰۲، چارلز کانیگام (Charles K. Kany), شرکت Philip Morris & Co., Ltd. را در نیویورک تأسیس کرد. این شرکت، شعبه آمریکایی فیلیپ موریس بود و هدف اصلی آن، تولید و فروش سیگار در بازار پررونق ایالات متحده بود. در آن زمان، PMI یک شرکت نسبتاً کوچک در مقایسه با رقبای بزرگ آمریکایی خود مانند American Tobacco بود، اما با استراتژی‌های بازاریابی هوشمندانه و تمرکز بر کیفیت، توانست به تدریج سهم بازار خود را افزایش دهد.
کانیگام و تیمش، نقش کلیدی در معرفی و موفقیت برندهایی مانند Marlboro در بازار آمریکا داشتند. آن‌ها با بهره‌گیری از کمپین‌های تبلیغاتی جذاب و ایجاد یک هویت برند قوی، توانستند جایگاه فیلیپ موریس را در میان مصرف‌کنندگان آمریکایی تثبیت کنند. بنابراین، می‌توان گفت که هرچند بنیان اصلی توسط فیلیپ موریس گذاشته شد، اما مسیر رشد و جهانی شدن شرکت، با تلاش‌های نسل‌های بعدی از مدیران و کارآفرینان تکمیل شد.

 

چالش‌ها و حواشی شرکت فیلیپ موریس

فیلیپ موریس، مانند هر غول صنعتی دیگری، همواره در کانون توجه بوده و با چالش‌ها و حواشی متعددی دست و پنجه نرم کرده است. این مسائل، اغلب به دلیل ماهیت بحث‌برانگیز صنعت دخانیات است.

مسائل بهداشتی و دعاوی حقوقی

بزرگترین و مهم‌ترین چالش فیلیپ موریس، مسائل مرتبط با سلامت عمومی است. از دهه‌ها پیش، ارتباط مستقیم مصرف دخانیات با بیماری‌های مرگبار مانند سرطان ریه، بیماری‌های قلبی و عروقی و آمفیزم به اثبات رسیده است. این شواهد علمی، منجر به صدها و هزاران دعوای حقوقی علیه شرکت‌های دخانیات، از جمله فیلیپ موریس شده است.
دعاوی علیه شرکت: در طول دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰، تعداد دعاوی حقوقی از سوی مصرف‌کنندگان و خانواده‌های آن‌ها که ادعا می‌کردند شرکت‌های دخانیات خطرات محصولات خود را پنهان کرده‌اند، به شدت افزایش یافت. این دعاوی، هزینه‌های مالی هنگفتی را به فیلیپ موریس و سایر شرکت‌ها تحمیل کرد.
توافق‌نامه‌های بزرگ: در سال ۱۹۹۸، فیلیپ موریس و سه شرکت بزرگ دخانیات دیگر در ایالات متحده، توافق‌نامه‌ای تاریخی را با ۴۶ ایالت آمریکا امضا کردند. بر اساس این توافق‌نامه (Master Settlement Agreement)، شرکت‌ها متعهد شدند که میلیاردها دلار به دولت‌ها برای پوشش هزینه‌های بهداشتی ناشی از بیماری‌های مرتبط با سیگار پرداخت کنند و همچنین از برخی از شیوه‌های تبلیغاتی خودداری نمایند.
این دعاوی و توافق‌نامه‌ها، نه تنها از نظر مالی به شرکت فشار آورد، بلکه تصویر عمومی آن را نیز تحت تأثیر قرار داد و منجر به وضع قوانین سخت‌گیرانه‌تر در زمینه تبلیغات، فروش و مالیات دخانیات شد.
 

حواشی مربوط به تبلیغات و مسئولیت اجتماعی

فیلیپ موریس همواره به دلیل کمپین‌های تبلیغاتی خود مورد انتقاد بوده است. در گذشته، بسیاری از منتقدان، شرکت را متهم به هدف قرار دادن نوجوانان و جوانان در تبلیغات خود می‌کردند. کمپین «مرد مارلبرو» که یکی از موفق‌ترین کمپین‌های تبلیغاتی تاریخ بود، به دلیل ایجاد تصویری جذاب و قهرمانانه از سیگار کشیدن، به شدت مورد انتقاد قرار گرفت.
تبلیغات در کشورهای در حال توسعه: فیلیپ موریس به دلیل تمرکز بر تبلیغات در کشورهای در حال توسعه، جایی که قوانین و مقررات به اندازه کشورهای غربی سخت‌گیرانه نیستند، نیز مورد انتقاد قرار گرفته است. منتقدان معتقدند که این شرکت با استفاده از شکاف‌های قانونی، سعی در جذب مصرف‌کنندگان جدید دارد.
مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها (CSR): در سال‌های اخیر، فیلیپ موریس برنامه‌های مسئولیت اجتماعی گسترده‌ای را راه‌اندازی کرده است، از جمله کمپین‌هایی برای مبارزه با سیگار کشیدن در سنین پایین و حمایت از جوامع محلی. با این حال، بسیاری از منتقدان، این اقدامات را ناکافی و تنها تلاشی برای بهبود تصویر عمومی شرکت می‌دانند. آن‌ها معتقدند که مسئولیت اصلی شرکت در کاهش تولید و فروش محصولات دخانیات است، نه صرفاً در بهبود تصویر خود.
این چالش‌ها و حواشی، فیلیپ موریس را مجبور کرده‌اند که به تدریج استراتژی خود را تغییر دهد و به سمت محصولات بدون دود حرکت کند. این تغییر، نه تنها یک استراتژی تجاری است، بلکه پاسخی به فشارهای شدید اجتماعی و قانونی است که در سال‌های اخیر بر این شرکت وارد شده است.

 

نتیجه‌گیری

در پایان این سفر جامع به دنیای فیلیپ موریس، می‌توانیم به یک نتیجه‌گیری مهم دست پیدا کنیم. این شرکت، بیش از یک تولیدکننده ساده سیگار است؛ آن یک نماد تاریخی از رشد صنعتی، بازاریابی خلاقانه و البته چالش‌های بزرگ در صنعت دخانیات است. فیلیپ موریس از یک فروشگاه کوچک در لندن، به یک غول بین‌المللی تبدیل شد که با برندهایی مانند مارلبرو، بر بازار جهانی سلطه پیدا کرد. با این حال، با افزایش آگاهی عمومی درباره مضرات دخانیات و قوانین سخت‌گیرانه‌تر، این شرکت در دهه اخیر با بزرگترین چالش خود روبرو شده است.
پاسخ فیلیپ موریس به این چالش، یک تغییر استراتژیک شجاعانه به سمت «آینده‌ای بدون دود» است. سرمایه‌گذاری‌های عظیم در تحقیق و توسعه محصولات جایگزین مانند IQOS، نشان‌دهنده تعهد این شرکت به ارائه راهکارهایی با ریسک کمتر برای مصرف‌کنندگان است. اگرچه این رویکرد نیز با انتقاداتی روبرو است، اما نشان می‌دهد که فیلیپ موریس به دنبال تطبیق با دنیای جدیدی است که در آن، سلامت عمومی و مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها، بیش از هر زمان دیگری اهمیت دارد.
آینده فیلیپ موریس به شدت به موفقیت این محصولات جدید وابسته است. آیا این شرکت می‌تواند تصویر خود را از یک تولیدکننده سیگار به یک رهبر در زمینه فناوری‌های کاهش آسیب تغییر دهد؟ تنها زمان پاسخ این سوال را خواهد داد، اما یک چیز قطعی است: فیلیپ موریس در حال حاضر در یک نقطه عطف تاریخی قرار دارد و تصمیمات آن در سال‌های آینده، نه تنها بر سرنوشت خود شرکت، بلکه بر کل صنعت دخانیات جهانی تأثیر خواهد گذاشت. این شرکت، همچنان یکی از بازیگران اصلی در دنیای تجارت است که نظاره‌گران زیادی دارد و هر حرکت آن، با دقت زیر نظر گرفته می‌شود.