توکن‌های اوراق بهادار چیست و چگونه کار می‌کنند؟
توکن اوراق بهادار (Security Token)؛ چگونه می‌توان با کمترین سرمایه در دارایی‌های ارزشمند سهم داشت؟
چگونه می‌توان بدون نیاز به سرمایه‌گذاری‌های کلان، در بازارهای بزرگ مالی نقش داشت؟ با ظهور توکن‌های اوراق بهادار، این سوال دیگر یک چالش بزرگ نیست. این نوآوری، که بر بستر بلاکچین شکل گرفته، به شما این امکان را می‌دهد که با سرمایه‌ای اندک به سرمایه‌گذاری در دارایی‌های واقعی و پرارزش بپردازید. اما دقیقاً این توکن‌ها چه هستند و چرا آینده بازارهای مالی را تغییر خواهند داد؟
در این مقاله، با زبان ساده و بدون پیچیدگی‌های فنی، به بررسی مفهوم توکن‌های اوراق بهادار خواهیم پرداخت. از چگونگی عملکرد آنها گرفته تا تفاوت‌های کلیدی با دیگر انواع توکن‌ها و مزایا و چالش‌های موجود، همه چیز را به صورت کامل بررسی خواهیم کرد.
توکن اوراق بهادار چیست؟
توکن اوراق بهادار، نوعی دارایی دیجیتال است که در بستر بلاک چین (مانند اتریوم، پالیگان و دیگر شبکه‌های مشابه) ایجاد می‌شود و نشان‌دهنده مالکیت حقوقی در یک دارایی واقعی و قابل سرمایه‌گذاری است. این دارایی‌ها می‌توانند شامل موارد مختلفی از جمله موارد زیر باشند:
سهام شرکت‌های خصوصی یا عمومی
اوراق قرضه و ابزارهای بدهی
سهم در املاک و مستغلات
سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سرمایه‌گذاری
حقوق مالکیت معنوی، مثل حق امتیاز آثار هنری یا اختراعات.
سهم از درآمدهای آتی یک پروژه
نکته مهم در مورد توکن‌های اوراق بهادار این است که آنها به عنوان یک قرارداد سرمایه‌گذاری عمل می‌کنند. یعنی مانند اوراق بهادار در بازارهای سنتی، تحت نظارت و قوانین سختگیرانه مالی قرار دارند.
در آمریکا، یکی از معروف‌ترین ابزارها برای تعیین این که آیا یک توکن به‌عنوان اوراق بهادار شناخته می‌شود یا نه، آزمون هاوی (Howey Test) است. این آزمون که برگرفته از یک پرونده دیوان عالی کشور در سال ۱۹۴۶ است، یک قرارداد را به عنوان اوراق بهادار می‌شناسد اگر چهار شرط زیر را داشته باشد:
سرمایه‌گذاری پولی: باید مبلغی پولی یا ارز معادل آن برای سرمایه‌گذاری در نظر گرفته شود.
در یک پروژه مشترک: سرمایه‌گذاری باید در یک پروژه یا شرکت مشترک انجام گیرد به‌طوری‌که منافع تمام سرمایه‌گذاران به هم مرتبط باشد.
انتظار سود: سرمایه‌گذار باید این انتظار را داشته باشد که از سرمایه‌گذاری خود سودی کسب کند.
تلاش دیگران: سود پیش‌بینی‌شده باید عمدتاً از تلاش‌های تیم مدیریت یا توسعه‌دهندگان پروژه حاصل شود، نه از کار خود سرمایه‌گذار.
اگر توکنی این ویژگی‌ها را داشته باشد، به‌عنوان اوراق بهادار شناخته شده و تحت قوانین و مقررات نهادهای نظارتی باید ثبت شود. برای مثال، در ایالات متحده این امر به معنای ثبت توکن نزد کمیسیون بورس و اوراق بهادار (SEC) و رعایت قوانین مربوط به افشای اطلاعات و احراز هویت سرمایه‌گذاران است.
این توکن‌ها معمولاً از طریق فرایند عرضه توکن اوراق بهادار (STO) به بازار عرضه می‌شوند. این نوع عرضه برخلاف عرضه اولیه کوین (ICO) که در گذشته رایج بود، به رعایت قوانین و شفافیت بیشتر توجه دارد.
تفاوت توکن اوراق بهادار با سایر انواع توکن‌ها
آگاهی از تفاوت انواع مختلف توکن‌ها برای سرمایه‌گذاران در بازار دارایی‌های دیجیتال اهمیت زیادی دارد. در ادامه به مقایسه توکن‌های اوراق بهادار با دیگر توکن‌های رایج خواهیم پرداخت:
توکن اوراق بهادار (Security Token)
هدف اصلی: نماینده مالکیت قانونی در یک دارایی واقعی یا جریان درآمدی؛ این نوع توکن‌ها در حقیقت به‌عنوان یک قرارداد سرمایه‌گذاری شناخته می‌شوند.
ارزش ذاتی: ارزش این توکن‌ها وابسته به ارزش دارایی پایه، عملکرد مالی شرکت یا پروژه و حقوق اعطایی به دارنده (مانند سود سهام یا بهره) است.
چارچوب نظارتی: توکن‌های اوراق بهادار تحت نظارت دقیق قوانین اوراق بهادار کشورها قرار دارند و نیاز به ثبت، افشای اطلاعات و رعایت رویه‌های احراز هویت دارند.
توکن کاربردی (Utility Token)
هدف اصلی: این توکن‌ها برای استفاده در یک شبکه یا پلتفرم خاص طراحی شده‌اند و عمدتاً هدف سرمایه‌گذاری ندارند.
ارزش ذاتی: ارزش این توکن‌ها به میزان تقاضا برای خدمات یا محصول مرتبط و استفاده از آنها در شبکه بستگی دارد.
چارچوب نظارتی: این توکن‌ها معمولاً تحت نظارت قوانین اوراق بهادار قرار نمی‌گیرند مگر آنکه ویژگی‌های سرمایه‌گذاری از خود نشان دهند.
توکن پرداخت (Payment Token)
هدف اصلی: این توکن‌ها برای انجام تراکنش‌های مالی و انتقال ارزش مشابه ارزهای سنتی طراحی شده‌اند.
ارزش ذاتی: ارزش این توکن‌ها معمولاً تحت تاثیر عرضه و تقاضا در بازار، پذیرش عمومی و اعتماد به شبکه است.
چارچوب نظارتی: قوانین مرتبط با انتقال پول، مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم برای این توکن‌ها اعمال می‌شود.
توکن‌های غیرقابل تعویض (NFT)
هدف اصلی: این توکن‌ها برای نشان دادن مالکیت دارایی‌های دیجیتال یا فیزیکی منحصر به فرد و غیرقابل تعویض طراحی شده‌اند.
ارزش ذاتی: ارزش این توکن‌ها وابسته به کمیابی و ویژگی‌های منحصر به‌فرد آنها است.
چارچوب نظارتی: وضعیت قانونی و نظارتی NFTها هنوز به طور کامل روشن نیست، ولی اگر یک NFT به‌عنوان ابزاری برای سرمایه‌گذاری عرضه شود، می‌تواند تحت نظارت قوانین اوراق بهادار قرار گیرد.
این تفاوت‌ها به شما کمک می‌کنند تا درک بهتری از انواع توکن‌ها و کاربردهای مختلف آنها در دنیای دارایی‌های دیجیتال داشته باشید. توکن‌های اوراق بهادار با توجه به ویژگی‌های خاص خود، به شما امکان می‌دهند که در پروژههای بزرگ و دارایی‌های ارزشمند حتی با سرمایه‌های کم وارد شوید و از مزایای آنها بهره‌مند شوید.
انواع مختلف توکن‌های اوراق بهادار
توکن‌های اوراق بهادار می‌توانند در اشکال و انواع مختلفی طراحی شوند، بسته به نوع دارایی که نمایندگی می‌کنند و حقوقی که به دارندگان خود اعطا می‌کنند. مهم‌ترین انواع این توکن‌ها به شرح زیر هستند:
توکن‌های سهامی (Equity Tokens)
این دسته از توکن‌ها نشان‌دهنده سهم در یک شرکت هستند. دارندگان این توکن‌ها، مشابه سهام‌داران سنتی، از حقوق ویژه‌ای برخوردار می‌شوند که می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
حق دریافت سود سهام: در صورت سودآوری شرکت و تصمیم هیئت‌مدیره برای توزیع سود، دارندگان این توکن‌ها سهمی از آن را دریافت می‌کنند.
حق رأی: این حق به دارندگان توکن‌ها این امکان را می‌دهد که در تصمیم‌گیری‌های مهم شرکت، مانند انتخاب هیئت‌مدیره یا تصویب تغییرات ساختاری، مشارکت داشته باشند.
حق ادعای دارایی‌ها: اگر شرکت به هر دلیلی منحل شود، دارندگان توکن‌های سهامی می‌توانند پس از پرداخت بدهی‌ها، بر دارایی‌های باقی‌مانده ادعای سهم داشته باشند.
توکن‌های سهامی می‌توانند به جذب سرمایه برای شرکت‌ها، به ویژه استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای کوچک و متوسط، کمک کنند و دسترسی سرمایه‌گذاران بیشتری را به این فرصت‌ها فراهم سازند.
توکن‌های بدهی (Debt Tokens)
توکن‌های بدهی به عنوان نماینده یک قرارداد وام یا اوراق قرضه عمل می‌کنند. در این مدل، سرمایه‌گذاران با خرید این توکن‌ها، به صادرکننده (یک شرکت، پروژه یا حتی دولت) وام می‌دهند. در عوض، دارندگان این توکن‌ها معمولاً از حقوق زیر بهره‌مند می‌شوند:
دریافت بهره: پرداخت‌های دوره‌ای یا ثابت در قالب بهره به دارندگان توکن‌ها.
بازپرداخت اصل پول: دریافت اصل سرمایه در تاریخ سررسید توکن.
این نوع توکن‌ها می‌توانند شامل اوراق قرضه توکنی‌شده، وام‌های مسکن یا حتی ابزارهای تأمین مالی پروژه‌ها باشند. نرخ بهره و شرایط بازپرداخت این توکن‌ها ممکن است متغیر باشد.
توکن‌های مشتقه (Derivative Tokens)
توکن‌های مشتقه، به عنوان ابزارهای مالی پیچیده، ارزش خود را از دارایی‌های پایه دیگر مانند ارزها، کالاها، سهام، شاخص‌ها یا ارزهای دیجیتال می‌گیرند. این توکن‌ها نماینده مالکیت مستقیم آن دارایی‌ها نیستند، بلکه بر اساس ارزش آنها عمل می‌کنند.
نمونه‌های این نوع توکن‌ها عبارتند از قراردادهای فیوچرز، آپشن‌ها و سواپ‌های ارزهای دیجیتال که می‌توانند توکنیزه شوند. مزایای توکنیزه کردن مشتقات شامل افزایش شفافیت، کاهش ریسک طرف مقابل (از طریق تسویه بر روی بلاک چین) و دسترسی آسان‌تر برای سرمایه‌گذاران خرد است. به طور کلی، این توکن‌ها نیازمند درک عمیق‌تری از بازارهای مالی هستند و بیشتر برای سرمایه‌گذاران حرفه‌ای مناسب‌اند.
توکن‌های ترکیبی (Hybrid Tokens)
توکن‌های ترکیبی به گونه‌ای طراحی می‌شوند که ویژگی‌های چند نوع مختلف توکن را با هم ترکیب می‌کنند. به عنوان مثال، یک توکن می‌تواند هم به عنوان یک توکن کاربردی برای دسترسی به خدمات یک پلتفرم عمل کند و هم به‌عنوان یک توکن سهامی، حقوقی مانند دریافت سود یا مشارکت در حاکمیت را به دارندگان خود اعطا کند.
این نوع توکن‌ها می‌توانند تحت قوانین مختلفی قرار گیرند، بنابراین برای تطابق با مقررات، شفافیت در ماهیت آنها از اهمیت بالایی برخوردار است.
مزایای توکن‌های اوراق بهادار
توکن‌های اوراق بهادار به دلیل ویژگی‌های منحصر به‌فرد خود، مزایای زیادی برای صادرکنندگان و سرمایه‌گذاران دارند:
شفافیت و امنیت: تراکنش‌های انجام‌شده بر بستر بلاک چین شفاف و امن هستند و می‌توان مالکیت را به راحتی ردیابی کرد، که این باعث کاهش تقلب و افزایش اعتماد می‌شود.
کاهش هزینه‌ها و واسطه‌ها: استفاده از قراردادهای هوشمند و حذف واسطه‌ها منجر به کاهش هزینه‌ها و صرفه‌جویی در زمان می‌شود.
افزایش نقدینگی: از آن‌جا که توکن‌ها قابلیت معامله در هر زمان و از هر کجای دنیا را دارند، نقدینگی دارایی‌ها به‌طور قابل توجهی افزایش می‌یابد.
دسترسی بهتر و دموکراتیزه کردن سرمایه‌گذاری: توکن‌های اوراق بهادار فرصت‌های جدیدی برای سرمایه‌گذاری ایجاد می‌کنند و موانع ورود به بازار را کاهش می‌دهند.
انطباق‌پذیری با قوانین: توانایی برنامه‌ریزی و اجرای خودکار مقررات در این توکن‌ها، تطابق آنها با قوانین مالی را تضمین می‌کند.
چالش‌ها و محدودیت‌های توکن‌های اوراق بهادار
اگرچه توکن‌های اوراق بهادار پتانسیل‌های بزرگی را برای بازارهای مالی به ارمغان می‌آورند، اما هنوز با برخی چالش‌ها و مشکلات قابل توجهی مواجه هستند که سرمایه‌گذاران و صادرکنندگان باید در نظر داشته باشند:
پیچیدگی‌های حقوقی و مقرراتی
یکی از اصلی‌ترین مشکلات توکن‌های اوراق بهادار، عدم ثبات و تکامل چارچوب‌های قانونی در بسیاری از کشورهاست. تفاوت‌های بین‌المللی در قوانین و مقررات، این امکان را به وجود می‌آورد که فعالان بازار با پیچیدگی‌های زیادی در زمینه انطباق با قوانین و تعیین صلاحیت قضایی، به‌ویژه در معاملات فرامرزی، مواجه شوند.
نیاز به زیرساخت‌های فنی پیشرفته
برای خرید، فروش و نگهداری امن توکن‌های اوراق بهادار، به پلتفرم‌های معاملاتی تخصصی و امن نیاز است. این زیرساخت‌ها هنوز در مراحل اولیه خود قرار دارند و راه‌اندازی آنها نیازمند منابع فنی و حقوقی خاص و همچنین سرمایه‌گذاری‌های زیادی است.
محدودیت‌های پذیرش بازار
بسیاری از سرمایه‌گذاران سنتی، اعم از افراد و نهادها، هنوز از فناوری توکن‌های اوراق بهادار به‌خوبی آگاه نیستند. این عدم آگاهی باعث می‌شود تا نسبت به پذیرش این نوآوری‌ها، احتیاط زیادی وجود داشته باشد. فرآیند جلب اعتماد و آموزش سرمایه‌گذاران برای مشارکت گسترده‌تر، زمان‌بر و دشوار است.
مشکل نقدینگی اولیه
تا زمانی که بازار توکن‌های اوراق بهادار به بلوغ کامل نرسد، ممکن است برخی از این توکن‌ها با کمبود نقدینگی در بازارهای ثانویه روبه‌رو شوند. این مسئله می‌تواند خرید و فروش سریع این توکن‌ها را دشوار کند و به‌ویژه برای توکن‌هایی که کمتر شناخته شده‌اند، مشکلاتی ایجاد نماید.
چالش‌های ارزیابی و استانداردسازی
تعیین ارزش منصفانه برای توکن‌های اوراق بهادار، به‌ویژه آن‌هایی که نماینده دارایی‌های نوظهور یا مدل‌های کسب‌وکار جدید هستند، می‌تواند پیچیده باشد. نبود استانداردهای جهانی و فنی در این زمینه، باعث ایجاد مشکلاتی در تطابق و قابلیت همکاری میان پلتفرم‌ها و سیستم‌های مختلف می‌شود.
مراحل سرمایه‌گذاری در توکن‌های اوراق بهادار
سرمایه‌گذاری در توکن‌های اوراق بهادار، یا به اصطلاح سکیوریتی توکن‌ها، نیازمند آگاهی، تحقیق دقیق و ارزیابی صحیح ریسک‌ها است. اگرچه این بازار هنوز در مرحله تکامل قرار دارد، مراحل اصلی سرمایه‌گذاری در این نوع توکن‌ها به شرح زیر است:
آموزش و تحقیقات اولیه
قبل از شروع هر گونه سرمایه‌گذاری، باید تحقیق دقیق و گسترده‌ای در خصوص پروژه، شرکت صادرکننده و دارایی پایه انجام شود. برای این منظور، بررسی دقیق وایت‌پیپر، تیم مدیریتی، مدل تجاری و چشم‌انداز رشد پروژه ضروری است. همچنین، باید مطمئن شوید که پروژه با مقررات قانونی در کشورهای مختلف هم‌راستا است و به‌طور کامل ارزیابی ریسک‌های مختلف را انجام داده باشد.
انتخاب پلتفرم‌های قانونی و معتبر
توکن‌های اوراق بهادار معمولاً در صرافی‌های عمومی ارز دیجیتال عرضه نمی‌شوند، بنابراین برای خرید و فروش آنها باید به پلتفرم‌هایی مراجعه کنید که به‌طور اختصاصی در حوزه توکن‌های اوراق بهادار فعالیت دارند. این پلتفرم‌ها باید از نظر قانونی معتبر و با مقررات سازگار بوده و از احراز هویت دقیق و مجوزهای لازم از نهادهای نظارتی برخوردار باشند.
فرآیند احراز هویت
با توجه به ماهیت این توکن‌ها به‌عنوان اوراق بهادار، لازم است تا فرآیند کامل احراز هویت مشتری را انجام دهید. این فرآیند شامل ارائه مدارک شناسایی معتبر، تأیید آدرس محل سکونت و اطلاعات مربوط به منبع مالی شما است. این اقدامات به منظور جلوگیری از فعالیت‌های غیرقانونی مانند پولشویی و تأمین مالی تروریسم انجام می‌شوند.
انتخاب کیف پول مناسب برای نگهداری
برای نگهداری امن توکن‌های اوراق بهادار، به کیف پول‌های ارز دیجیتال که از استانداردهای مناسب پشتیبانی می‌کنند (مانند ERC-20 یا ERC-1400) نیاز خواهید داشت. در حالی که برخی پلتفرم‌ها کیف پول‌های داخلی ارائه می‌دهند، استفاده از کیف پول‌های شخصی (کیف پول‌های نرم‌افزاری یا سخت‌افزاری) به دلیل داشتن کنترل کامل بر دارایی‌ها و حفظ کلیدهای خصوصی، به‌طور خاص توصیه می‌شود.
انجام سرمایه‌گذاری و مدیریت دارایی‌ها
پس از انجام مراحل اولیه، مانند انتخاب پروژه و پلتفرم مناسب و تأمین اعتبار حساب خود، می‌توانید توکن‌های اوراق بهادار مدنظر را خریداری کنید. این توکن‌ها پس از خرید به کیف پول شما منتقل خواهند شد. توجه داشته باشید که در مراحل اولیه سرمایه‌گذاری در این نوع توکن‌ها، ممکن است با چالش‌هایی نظیر مشکلات نقدینگی مواجه شوید و فروش سریع آنها به قیمت منصفانه دشوار باشد.
در نهایت، سرمایه‌گذاری در توکن‌های اوراق بهادار می‌تواند فرصت‌های جدیدی برای تنوع پورتفوی سرمایه‌گذاری ایجاد کند، اما این فرصت‌ها نیز همراه با چالش‌هایی هستند که باید با دقت و آگاهی از آنها عبور کرد.
