توکن سوزی چیست؟

«توکن سوزی» (Token Burn) به فرآیندی اطلاق می‌شود که طی آن توکن‌های یک پروژه کریپتوکارنسی برای همیشه از گردش خارج می‌شوند. در این فرآیند، اگرچه از واژه «توکن» استفاده می‌شود، اما این عمل می‌تواند برای کوین‌های بلاک چین نیز انجام شود. به عنوان مثال، «بایننس کوین» (BNB) که مربوط به بلاک چین زنجیره هوشمند بایننس است، از یک برنامه توکن سوزی مداوم برخوردار است. تفاوت میان توکن و کوین عمدتاً در وجود یا عدم وجود بلاک چین برای هر یک است. در حالی که کوین‌ها ارزهای اصلی بلاک چین‌ها هستند، توکن‌ها از طریق قراردادهای هوشمند در بلاک چین‌ها ساخته می‌شوند.

برای انجام توکن سوزی ارزهای دیجیتال، از کیف پول‌هایی استفاده می‌شود که فاقد کلید خصوصی هستند. کیف پول ارز دیجیتال ابزاری است که به کاربران امکان دسترسی به بلاک چین را می‌دهد. هر کاربر در شبکه بلاک چین با یک آدرس شناخته می‌شود که دیگران می‌توانند با استفاده از آن آدرس به او ارز دیجیتال ارسال کنند. برای دسترسی به ارزهای ارسال شده، کاربر باید از رمز عبور خاص خود استفاده کند. این رمز عبور تنها در اختیار خود کاربر است و در صورت دسترسی افراد دیگر به آن، ممکن است دارایی‌های او به خطر بیفتد.

در کیف پول‌های ارز دیجیتال، از رمزنگاری نامتقارن برای ساخت آدرس و رمز عبور استفاده می‌شود. «کلید خصوصی» (Private Key) رمز عبور کاربر است که از یک مجموعه از اعداد و حروف تشکیل می‌شود و «کلید عمومی» (Public Key) آدرس کاربر است که از طریق الگوریتم‌های رمزنگاری به دست می‌آید. پیدا کردن کلید خصوصی از روی کلید عمومی عملاً غیرممکن است، که همین ویژگی امنیت دارایی‌های دیجیتال را تضمین می‌کند.

برای انجام توکن سوزی، از کیف پول‌هایی استفاده می‌شود که هیچ کلید خصوصی ندارند. در این روش، با ارسال توکن‌ها یا کوین‌ها به این آدرس‌ها، هیچ فردی قادر به دسترسی و خرج کردن آن‌ها نخواهد بود. این آدرس‌ها به نام «خورنده» یا «سوزاننده» شناخته می‌شوند. به این ترتیب، فرآیند توکن سوزی به ارسال توکن‌های یک پروژه به آدرسی بدون کلید خصوصی گفته می‌شود.
 

کاربردهای توکن سوزی

توکن سوزی باعث حذف همیشگی توکن‌ها از عرضه در بازار می‌شود. به این ترتیب، تعداد توکن‌های در گردش کاهش می‌یابد که می‌تواند بر قیمت ارز دیجیتال پروژه تأثیرگذار باشد. دلایل مختلفی برای انجام توکن سوزی وجود دارد که هر کدام در موقعیت‌های خاص خود کاربرد دارند. در ادامه، به بررسی برخی از این کاربردها می‌پردازیم.

کنترل عرضه و تقاضا

یکی از مهم‌ترین کاربردهای توکن سوزی در کاهش عرضه توکن‌های در گردش است. این امر باعث می‌شود که تعادل بهتری بین عرضه و تقاضا برقرار شود و در نتیجه، قیمت توکن‌ها افزایش یابد. در نظریه اقتصاد کمیابی، دارایی‌هایی که کمیاب‌تر می‌شوند، ارزش بیشتری پیدا می‌کنند. توکن سوزی باعث کمیاب شدن توکن‌ها می‌شود و در صورتی که تقاضا برای یک رمز ارز نیز بالا برود، می‌تواند قیمت آن را به طور چشمگیری افزایش دهد.
در بسیاری از پروژه‌های ارز دیجیتال، برای ایجاد تعادل در عرضه و تقاضا از مکانیزم توکن سوزی استفاده می‌شود. برای مثال، در برخی پروژه‌ها بخشی از کارمزد تراکنش‌ها سوزانده می‌شود تا عرضه توکن‌ها کنترل شود. پروژه‌هایی مثل «آپتوس» این فرآیند را برای تنظیم عرضه و تقاضای توکن‌ها و کاهش نوسانات بازار به کار می‌گیرند.
 

الگوریتم اجماع Proof of Burn

دومین کاربرد توکن سوزی در استفاده از آن به عنوان الگوریتم اجماع برای برخی پروژه‌های بلاک چینی است. در الگوریتم‌های اجماع، نودها برای اثبات درستکاری خود باید هزینه‌ای به شبکه پرداخت کنند. در الگوریتم اثبات کار (Proof of Work)، این هزینه به صورت مصرف انرژی برای حل مسائل ریاضی تأمین می‌شود. در الگوریتم اثبات سهام (Proof of Stake)، کاربران بخشی از توکن‌های خود را به عنوان ضمانت قرار می‌دهند تا در صورت تقلب، آن‌ها ضبط شود. در الگوریتم «اثبات سوزاندن» (Proof of Burn یا PoB)، نودها باید توکن‌هایی از دارایی خود را با ارسال به آدرس خورنده بسوزانند.
در این روش، نودها باید ثابت کنند که بخشی از توکن‌های خود را سوزانده‌اند. سوزاندن توکن‌ها تعیین‌کننده شانس نود برای ایجاد بلاک جدید است و پس از تولید بلاک، نود پاداش دریافت می‌کند. در صورتی که نود قوانین شبکه را نقض کند، پاداشی به او تعلق نخواهد گرفت. این الگوریتم مصرف انرژی زیادی ندارد و در عین حال باعث افزایش امنیت شبکه می‌شود. با این حال، اثبات سوزاندن ممکن است باعث کاهش تعداد ارزهای دیجیتال دیگر مانند بیت کوین شود، که این امر می‌تواند تأثیرات مثبت یا منفی بر قیمت آن‌ها داشته باشد.
پروژه‌هایی مانند «Slimcoin» سعی کرده‌اند از این الگوریتم استفاده کنند، ولی هنوز موفقیتی در این زمینه حاصل نشده است. لازم به ذکر است که اثبات سوزاندن تأثیری بر کاهش عرضه توکن‌های پروژه ندارد زیرا پس از ایجاد هر بلاک، توکن‌های جدید تولید می‌شوند.

توکن سوزی جهت انتقال توکن به بلاک چین دیگر

پل بلاک چین به پروژه‌هایی گفته می‌شود که هدف آن‌ها ایجاد ارتباط و تبادل داده‌ها بین بلاک چین‌های مختلف است. انتقال توکن‌ها و کوین‌ها از یک بلاک چین به بلاک چین دیگر می‌تواند به رشد و گسترش فضای ارزهای دیجیتال کمک کند و تجربه کاربری را بهبود بخشد. برای ارسال توکن‌ها از یک بلاک چین به بلاک چین دیگر، روش‌های مختلفی وجود دارد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها «سوزاندن و ایجاد» (Burn and Mint) است.
در این روش، کاربر توکن‌های خود را به یک قرارداد هوشمند در بلاک چین مبدا ارسال می‌کند. این قرارداد توکن‌ها را می‌سوزاند و معادل آن‌ها را در بلاک چین مقصد ایجاد کرده و به کیف پول کاربر واریز می‌کند. زمانی که کاربر بخواهد به بلاک چین اولیه بازگردد، همین فرآیند تکرار می‌شود؛ توکن‌ها در بلاک چین مقصد سوزانده شده و توکن‌های معادل در شبکه مبدا تولید می‌شوند. این روش برای انواع توکن‌های ارز دیجیتال از جمله توکن‌های حاکمیتی، توکن‌های کاربردی و حتی کوین‌ها قابل استفاده است.
 

توکن سوزی جهت ثبات قیمت پس از عرضه اولیه

یکی دیگر از کاربردهای توکن سوزی در عرضه اولیه ارز دیجیتال است. عرضه اولیه ارز دیجیتال به فرآیندی گفته می‌شود که در آن توکن‌های یک پروژه به صورت عمومی به فروش می‌رسند. این فرآیند معمولاً به منظور جذب سرمایه برای توسعه پروژه انجام می‌شود. در بسیاری از موارد، تعداد توکن‌های قابل عرضه و قیمت آن‌ها پیش از عرضه اولیه مشخص می‌شود. در صورتی که تمامی توکن‌ها به فروش نروند و توکن‌های باقی‌مانده وارد گردش شوند، ممکن است باعث کاهش قیمت پروژه و زیان برای خریداران شود.
برای مقابله با این مشکل، توکن سوزی به کار گرفته می‌شود. در این شرایط، تیم پروژه باقی‌مانده توکن‌ها را به آدرس خورنده ارسال کرده و آن‌ها را می‌سوزاند. این کار باعث کنترل عرضه و جلوگیری از تأثیر منفی بر قیمت پروژه می‌شود. به عنوان مثال، پروژه «Genesis Vision» در عرضه اولیه خود از این روش استفاده کرد و 39/6 میلیون توکن از 40 میلیون توکن خود را که به فروش نرسیده بود، از طریق توکن سوزی از چرخه عرضه خارج کرد.
 

توکن سوزی برای ایجاد استیبل کوین الگوریتمی

یکی دیگر از کاربردهای توکن سوزی در ساخت استیبل کوین‌های الگوریتمی است. استیبل کوین‌های الگوریتمی توکن‌هایی هستند که ارزش آن‌ها ثابت باقی می‌ماند، اما برخلاف استیبل کوین‌های با پشتوانه، پشتوانه‌ای فیزیکی یا دیجیتال ندارند. این استیبل کوین‌ها ارزش خود را از تغییرات در الگوریتم‌ها و تعاملات بازار حفظ می‌کنند.
دسته اول این استیبل کوین‌ها از دو توکن استفاده می‌کنند؛ یکی از این توکن‌ها استیبل است و دیگری در اثر تغییرات بازار نوسان می‌کند. پروژه‌های معروفی مانند «ترا» (UST) و «لونا» از این نوع هستند. برای مثال، زمانی که قیمت UST کمتر از یک دلار شود، کاربران می‌توانند با سوزاندن UST توکن لونا را با ارزش یک دلار به ازای هر UST خریداری کنند. این فرآیند باعث کاهش عرضه UST و افزایش قیمت آن می‌شود. به طور مشابه، اگر قیمت UST بیشتر از یک دلار شود، کاربران می‌توانند با سوزاندن توکن لونا، UST را با قیمت یک دلار به دست آورند. این فرآیند باعث حفظ قیمت ثابت استیبل کوین می‌شود.
دسته دوم استیبل کوین‌های الگوریتمی از توکن‌هایی با عرضه متغیر استفاده می‌کنند. در این پروژه‌ها، ارزش استیبل کوین باید معادل با قیمت یک دارایی فیزیکی در یک زمان خاص باشد. برای حفظ این تعادل، پروتکل پروژه می‌تواند با سوزاندن یا ایجاد توکن‌های جدید، ارزش استیبل کوین را ثابت نگه دارد. این پروژه‌ها که به نام «Rebase» شناخته می‌شوند، هنوز نتوانسته‌اند به طور عملی موفقیت قابل توجهی در ایجاد استیبل کوین‌های پایدار داشته باشند.
 

توکن سوزی اتریوم

اتریوم، دومین پروژه بزرگ ارز دیجیتال از نظر ارزش بازار، اخیراً الگوریتم اجماع خود را از اثبات کار به اثبات سهام تغییر داده است. برای تشویق ماینرها به خروج از شبکه اثبات کار و پیوستن به بلاک چین اثبات سهام، اتریوم طرح بهبود (EIP1559) را معرفی کرد. طبق این طرح، به جای اینکه کارمزدهای تراکنش‌ها به ماینرها داده شود، این کارمزدها سوزانده می‌شوند. این تغییر که بخشی از هاردفورک لندن در شبکه اتریوم بود، منجر به سوزاندن بیش از 2.66 میلیون کوین اتریوم شد.
 

توکن سوزی بایننس

پروژه ارز دیجیتال بایننس یک بلاک چین مبتنی بر قراردادهای هوشمند است که توسط بزرگ‌ترین صرافی ارز دیجیتال در دنیا راه‌اندازی شده است. کوین اصلی این بلاک چین، یعنی «BNB»، به عنوان سوخت اصلی بلاک چین استفاده می‌شود و به کاربران این امکان را می‌دهد تا در امنیت صرافی سهم داشته باشند. اگر قصد خرید توکن بایننس و سرمایه‌گذاری در این پروژه را دارید، می‌توانید از صرافی ارز دیجیتال رابکس استفاده کنید.
در ابتدا تعداد کوین‌های این پروژه 200 میلیون در نظر گرفته شده بود. اما برای کاهش عرضه و افزایش ارزش توکن، تیم مدیریتی بایننس برنامه‌ای بلندمدت برای توکن سوزی طراحی کرده است. طبق این برنامه، بایننس هر سه ماه یکبار 20 درصد از کارمزدهای دریافت‌شده خود را سوزانده و هدف دارد تا تعداد توکن‌های موجود در نهایت به 100 میلیون کاهش یابد. این فرآیند معمولاً اثر مثبتی بر قیمت پروژه دارد که در بلندمدت خود را بیشتر نشان می‌دهد.
 

توکن سوزی شیبا اینو

شیبا اینو یک میم کوین است که بر بستر بلاک چین اتریوم ساخته شده و در سال‌های اخیر توکن‌های NFT و متاورس خود را نیز راه‌اندازی کرده است. در آوریل 2022، پورتال توکن سوزی شیبا راه‌اندازی شد که به کاربران این امکان را می‌دهد تا با سوزاندن توکن‌های شیبا خود، توکن‌های جدیدی به نام «burntSHIB» دریافت کنند. دارندگان این توکن‌ها از کارمزد تراکنش‌های پروژه «RYOSHI» که در اکوسیستم شیبا قرار دارد، پاداش دریافت می‌کنند.
هدف اصلی شیبا اینو از توکن سوزی، کاهش عرضه توکن‌های خود است. در روز اول راه‌اندازی پورتال، 8 میلیارد توکن سوزانده شد که عدد قابل توجهی است. این حرکت می‌تواند به طرفداران میم کوین‌ها سیگنال دهد که شاید زمان آن رسیده باشد که از دوج کوین به شیبا اینو مهاجرت کنند.
 

روش‌های توکن سوزی

در بخش‌های قبلی به مفهوم توکن سوزی پرداختیم و توضیح دادیم که این فرآیند به ارسال توکن‌ها یا کوین‌ها به آدرسی بدون کلید خصوصی انجام می‌شود. برای انجام توکن سوزی، روش‌های مختلفی در پروژه‌های مختلف تعریف شده است که به شرح زیر است:
در برخی پروژه‌ها، توکن سوزی به صورت مستقیم از توکن‌های موجود در کیف پول بنیاد یا سازمان پروژه انجام می‌شود.
در برخی دیگر، توکن سوزی به صورت الگوریتمی صورت می‌گیرد. در این روش، بخشی از توکن‌های کاربران (در الگوریتم اجماع اثبات سوزاندن) یا مقداری از کارمزدهای شبکه به آدرس خورنده ارسال می‌شود.
روش سوم که به توکن سوزی غیرعمدی مشهور است، زمانی رخ می‌دهد که کاربران به اشتباه توکن‌های خود را به یک آدرس اشتباهی ارسال می‌کنند. چون کسی به کلید خصوصی آدرس اشتباه دسترسی ندارد، این توکن‌ها نیز سوزانده می‌شوند.
 

توکن سوزی NFT

توکن‌های غیر قابل معاوضه (NFT) نوع خاصی از توکن‌ها هستند که هرکدام شناسه منحصر به فرد خود را دارند. همان‌طور که توکن‌های قابل معاوضه سوزانده می‌شوند، توکن‌های NFT نیز می‌توانند سوزانده شوند. برخی از پروژه‌ها از این روش استفاده می‌کنند، از جمله پروژه «Burn.art» که برای ورود به آن کاربران باید توکن‌های NFT خود را بسوزانند تا در قبال آن توکن «ASH» دریافت کنند. این فرآیند توسط هنرمند معروف «Pak» طراحی شده است، زیرا سوزاندن NFTها اثر بیشتری بر قیمت نمونه‌های مشابه دارد.
 

مزایای توکن سوزی

توکن سوزی مزایای زیادی دارد که در بخش‌های قبلی نیز به آن‌ها اشاره کردیم. این فرآیند می‌تواند به عنوان الگوریتم اجماع، ایجاد تعادل بین عرضه و تقاضا، ساخت استیبل کوین‌های الگوریتمی و حفظ ارزش توکن‌ها در عرضه اولیه استفاده شود. از مهم‌ترین مزایای توکن سوزی، کاهش میزان توکن‌های در گردش است که منجر به کنترل عرضه و تقاضا می‌شود. در شرایط مناسب، این موضوع می‌تواند موجب رشد قیمتی توکن پروژه گردد. علاوه بر این، توکن سوزی در پل‌های بلاک چین نیز به ارتباط بین دو بلاک چین کمک می‌کند.
 

معایب توکن سوزی

توکن سوزی هم مانند هر فرآیند دیگری ممکن است معایبی داشته باشد. یکی از مشکلات آن این است که سوزاندن توکن‌ها در پروژه‌هایی که سقف تولید توکن‌هایشان محدود است، می‌تواند باعث کاهش تعداد توکن‌ها و مشکلاتی در کارایی آن‌ها شود. همچنین یکی دیگر از معایب مربوط به توکن سوزی، مشکل یافتن کلید خصوصی کیف پول‌های توکن سوزی است. اگرچه فرآیند پیدا کردن کلید خصوصی یک آدرس بسیار زمان‌بر و پرهزینه است، اما با پیشرفت فناوری و توسعه کامپیوترهای کوانتومی، ممکن است این فرآیند راحت‌تر شود. این موضوع هنوز یک نگرانی جدی نیست، اما در صورت وقوع، می‌تواند تأثیرات گسترده‌ای بر فضای دیجیتال داشته باشد.
 

توکن سوزی چه تاثیری بر قیمت ارز دیجیتال دارد؟

برای بررسی تأثیر توکن سوزی بر قیمت ارز دیجیتال، باید عوامل مختلفی را در نظر گرفت، از جمله میزان تولید توکن‌های جدید و نرخ توکن سوزی. اگر نرخ تولید توکن جدید در یک پروژه به حدی بالا باشد که نرخ توکن سوزی نتواند با آن مقابله کند، ممکن است عرضه توکن‌ها در طول زمان زیاد شود و اثر توکن سوزی کاهش یابد. در مقابل، در پروژه‌هایی که نرخ توکن سوزی بالا است، کاهش تعداد توکن‌های در گردش در صورتی که تقاضا ثابت یا افزایش یابد، باعث افزایش قیمت توکن‌ها می‌شود. توکن سوزی‌های انجام شده در عرضه اولیه معمولاً تاثیر آنی دارند، اما اثرات بلندمدت این فرآیند بیشتر به چشم می‌آید.
 

آیا توکن سوزی تعداد توکن‌های کاربران را کاهش می‌دهد؟

بیشتر پروژه‌ها توکن‌های خود را از محل کارمزد تراکنش‌ها یا خزانه پروژه می‌سوزانند و به هیچ عنوان توکن‌های کاربران عادی سوزانده نمی‌شود. در پروژه‌هایی مانند شیبا اینو که از کاربران خواسته می‌شود تا توکن‌های خود را بسوزانند و در عوض توکن‌های جدید دریافت کنند، توکن‌های کاربران تحت تاثیر قرار می‌گیرد. اما در بلاک چین‌های پل، سوزاندن توکن در یک بلاک چین و ایجاد معادل آن در بلاک چین دیگر هیچ تأثیری بر تعداد کوین‌های کاربران ندارد.
 

توکن سوزی چه زمانی انجام می‌شود؟

توکن سوزی یک فرآیند اختیاری است و زمان انجام آن در پروژه‌های مختلف می‌تواند متفاوت باشد. برخی پروژه‌ها ممکن است به صورت ناگهانی تصمیم به سوزاندن بخشی از توکن‌های خود بگیرند، در حالی که برخی دیگر، مانند اتریوم، به صورت پیوسته بخشی از کارمزدها را سوزانده و برخی پروژه‌ها مانند بایننس زمان‌بندی مشخصی برای توکن سوزی خود دارند.
 

نتیجه گیری

توکن سوزی یکی از روش‌های مهم در تحلیل بنیادی ارزهای دیجیتال است که با کاهش تعداد توکن‌های در گردش می‌تواند تأثیر مثبتی بر قیمت ارز دیجیتال داشته باشد. در این مقاله، مفهوم توکن سوزی، کاربردهای مختلف آن و نمونه‌هایی از پروژه‌هایی که از این فرآیند استفاده می‌کنند را بررسی کردیم.