مقدمه ای بر ارز دیجیتال یونی سواپ 

یونی سواپ (Uniswap) یکی از مهم‌ترین صرافی‌های غیرمتمرکز در دنیای بلاکچین است که عملکرد آن بر پایه مجموعه‌ای از قراردادهای هوشمند روی شبکه اتریوم بنا شده است. این پلتفرم با ارائه مشوق‌های مالی کاربران را ترغیب می‌کند تا نقدینگی لازم را فراهم کنند و در ازای این مشارکت، بخشی از کارمزد تراکنش‌ها را با توکن اختصاصی UNI دریافت نمایند.
یونی سواپ به‌عنوان یکی از ستون‌های اصلی حوزه دیفای (DeFi)، بستری است که با بهره‌گیری از رمزارزهای گوناگون از جمله توکن بومی خود (UNI)، خدمات مشابه صرافی‌های سنتی را در قالبی کاملاً غیرمتمرکز ارائه می‌دهد. در ادامه بیشتر با این اکوسیستم مالی نوین آشنا خواهید شد.
 

یونی سواپ چگونه بستر تبادل بدون واسطه را فراهم می‌کند؟

یونی سواپ را می‌توان شناخته‌شده‌ترین پلتفرم تبادل غیرمتمرکز ارزهای دیجیتال دانست. همان‌طور که اشاره شد، این صرافی مبتنی بر شبکه اتریوم بوده و تحت عنوان یک پروتکل خودکار تأمین نقدینگی فعالیت می‌کند. در یونی سواپ خبری از دفتر سفارش یا نهادی متمرکز نیست. همه فرآیندها از طریق قراردادهای هوشمند انجام می‌شود که امکان تبادل بدون واسطه را فراهم می‌آورد و مقاومت بالایی در برابر سانسور دارد.
شاید این سوال برایتان پیش آمده باشد که چگونه امکان معامله بدون استفاده از دفتر سفارش فراهم شده است؟ پاسخ اینجاست: یونی سواپ با تکیه بر تأمین‌کنندگان نقدینگی، استخرهایی ایجاد می‌کند که امکان مبادله آزاد هر توکن ERC-20 را با سایر توکن‌ها فراهم می‌سازد.
از آنجایی که یونی سواپ کاملاً غیرمتمرکز طراحی شده، فرآیندی تحت عنوان «لیست شدن» توکن‌ها در آن وجود ندارد. در واقع، تا زمانی که یک استخر نقدینگی برای یک توکن خاص وجود داشته باشد، آن توکن قابل مبادله خواهد بود. به همین دلیل یونی سواپ هیچ هزینه‌ای برای افزودن توکن‌ها دریافت نمی‌کند.
 

سازوکار یونی سواپ چگونه عمل می‌کند؟

یونی سواپ برخلاف پلتفرم‌های متمرکز، ساختار دفتر سفارش را حذف کرده و با بهره‌گیری از سازوکاری تحت عنوان بازارساز خودکار (AMM) فعالیت می‌کند. این مدل بر پایه یک فرمول خاص به نام تولیدکننده ثابت (Constant Product Market Maker) بنا شده است.
بازارسازهای خودکار به کمک قراردادهای هوشمند، استخرهایی از نقدینگی ایجاد می‌کنند که کاربران می‌توانند از آن‌ها برای انجام معاملات استفاده کنند. این استخرها توسط کسانی تأمین می‌شود که حاضرند دو توکن را به‌صورت هم‌ارزش در استخر قرار دهند. به این افراد «تأمین‌کنندگان نقدینگی» گفته می‌شود. در مقابل، آن‌ها بخشی از کارمزد معاملات انجام‌شده در استخر را به‌عنوان پاداش دریافت می‌کنند.
زمانی که یک تأمین‌کننده نقدینگی، توکن‌های خود را به یک استخر واریز می‌کند، در حقیقت در حال ساخت یک بازار جدید است. این بازار معمولاً از ترکیب یک رمزارز پایه (مثلاً ETH) و یک توکن دیگر (مثلاً DAI) تشکیل شده است. به ازای این مشارکت، تأمین‌کننده توکن‌هایی دریافت می‌کند که نماینده سهم او از کل استخر نقدینگی هستند.
برای درک بهتر این موضوع، به مثال استخر ETH/DAI توجه کنید: در این مثال، ETH را با نماد «x» و DAI را با «y» نشان می‌دهیم. یونی سواپ این دو مقدار را در هم ضرب می‌کند تا یک عدد ثابت «k» به‌دست آید که نمایانگر کل نقدینگی در استخر است. این عدد باید همیشه ثابت باقی بماند، به‌طوری که فرمول کلی به‌شکل زیر باشد:
x × y = k
فرض کنید کاربری به نام دیوید از استخر ETH/DAI استفاده کرده و یک واحد ETH را در ازای ۱۶۰۰ واحد DAI خریداری کند. در این صورت، موجودی DAI در استخر افزایش و موجودی ETH کاهش می‌یابد. این کاهش عرضه ETH در استخر موجب بالا رفتن قیمت آن می‌شود، زیرا طبق فرمول بالا، مقدار «k» باید ثابت بماند. این همان مکانیزمی است که قیمت توکن‌ها در یونی سواپ را تنظیم می‌کند.

ساختار قراردادهای هوشمند در یونی سواپ

پروتکل یونی سواپ شامل دو نوع قرارداد هوشمند اصلی است که نقش‌های متفاوتی در عملکرد پلتفرم دارند: یکی قرارداد «فکتوری» (Factory) و دیگری قرارداد «اکسچنج» (Exchange). این قراردادها برنامه‌هایی خودکار و غیرمتمرکز هستند که با تحقق شرایط مشخصی عملیات خاصی را اجرا می‌کنند. قرارداد فکتوری وظیفه اضافه کردن توکن‌های جدید به یونی سواپ را بر عهده دارد، در حالی که قرارداد اکسچنج، معاملات واقعی در پلتفرم را ممکن می‌سازد. در نسخه Uniswap v2، کاربران می‌توانند تقریبا هر توکن ERC-20 را با هر توکن دیگر به صورت مستقیم مبادله کنند.
 

توکن UNI و نقش آن در اکوسیستم یونی سواپ

توکن UNI، رمزارز اصلی این صرافی غیرمتمرکز است و در کنار اینکه به عنوان ارز در پلتفرم کاربرد دارد، یک توکن حاکمیتی نیز محسوب می‌شود. به این معنا که دارندگان توکن UNI می‌توانند در فرآیند تصمیم‌گیری درباره تغییرات و توسعه‌های آینده یونی سواپ مشارکت کنند و از طریق سیستم رأی‌گیری، جهت‌گیری‌های مدیریتی را تحت تأثیر قرار دهند.
 

نحوه توزیع و تخصیص توکن‌های UNI

بیشترین سهم توکن‌های UNI به جامعه کاربران یونی سواپ تعلق دارد. روند تخصیص این توکن‌ها طی یک برنامه چهار ساله به شرح زیر است:
۶۰ درصد (معادل ۶۰۰ میلیون UNI) برای اعضای جامعه در نظر گرفته شده است.
۲۱.۵۱ درصد (حدود ۲۱۲ میلیون UNI) به توسعه‌دهندگان و کارکنان اختصاص یافته که طی چهار سال واگذار می‌شود.
۱۸.۸ درصد (۱۸۰ میلیون UNI) برای سرمایه‌گذاران با دوره واگذاری چهار ساله تعیین شده است.
۰.۶۹ درصد (۷ میلیون UNI) به مشاوران با شرایط مشابه واگذاری اختصاص یافته است.
 

کاربردهای اصلی توکن UNI

توکن یونی سواپ چند کاربرد مهم دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
حاکمیت: دارندگان UNI حق دارند در رای‌گیری‌های مربوط به به‌روزرسانی‌ها و تغییرات شبکه شرکت کنند که نقش مهمی در غیرمتمرکزسازی پلتفرم ایفا می‌کند.
تأمین نقدینگی: افراد می‌توانند توکن‌های ERC-20 خود، از جمله UNI، را به استخرهای نقدینگی اضافه کرده و در مقابل، پاداش دریافت کنند. خرید توکن UNI همچنین فرصتی برای تأمین نقدینگی در استخرهای پرمعامله فراهم می‌کند.
 

مکانیزم استیکینگ و استخرهای نقدینگی یونی سواپ

در یونی سواپ، هر استخر نقدینگی یک جفت توکن ERC-20 است که توسط قرارداد مخصوص ایجاد می‌شود. در ابتدا موجودی این استخرها صفر است و برای فعال شدن، نخستین تأمین‌کننده نقدینگی باید مقدار اولیه‌ای از هر دو توکن را واریز کند که این مقدار تعیین‌کننده قیمت اولیه در استخر خواهد بود.
پس از آن، سایر تأمین‌کنندگان برای افزودن نقدینگی باید توکن‌ها را به نسبت قیمت موجود وارد کنند. اگر این نسبت رعایت نشود، احتمال دارد نقدینگی وارد شده در معرض آربیتراژ قیمتی قرار بگیرد. در نتیجه، ممکن است قیمت واقعی پس از این عملیات به تعادل برسد.
زمانی که توکن‌های ERC-20 به استخر وارد می‌شوند، توکن‌های منحصربه‌فردی تحت عنوان توکن‌های نقدینگی (LP Tokens) ایجاد و به تأمین‌کننده تعلق می‌گیرد که نمایانگر سهم او در استخر است. مقدار این توکن‌ها بستگی به میزان توکن‌های واریزی دارد. اگر تأمین‌کننده‌ای استخر جدیدی بسازد، تعداد توکن‌های LP که دریافت می‌کند برابر حاصل‌ضرب مقادیر توکن‌های واریزشده است.
هر معامله‌ای که در استخر انجام شود، ۰.۳٪ کارمزد از فرد معامله‌گر دریافت شده و پس از آن بین همه تأمین‌کنندگان نقدینگی توزیع می‌شود. برای برداشت نقدینگی به همراه کارمزدهای کسب‌شده، تأمین‌کنندگان باید توکن‌های LP خود را بسوزانند. همچنین این توکن‌ها قابل انتقال، فروش یا استفاده به روش‌های دیگر هستند.
 

بنیانگذاران و تاریخچه یونی سواپ

یونی سواپ برای نخستین بار در سال ۲۰۱۸ توسط هیدن ادامز (Hayden Adams) توسعه داده شد. در سال ۲۰۲۰، نسخه دوم این پروتکل با قابلیت تبادل مستقیم هر توکن ERC-20 در شبکه اتریوم معرفی گردید.
عرضه توکن UNI در سپتامبر ۲۰۲۰ انجام شد که شامل ایردراپی ۴۰۰ توکن به هر آدرس اتریومی بود که قبل از اول سپتامبر همان سال فعالیت داشته است. علاوه بر این، کاربران بر اساس میزان نقدینگی که به پروتکل ارائه کرده بودند، توکن‌های بیشتری دریافت کردند.
 

ویژگی‌های متمایز یونی سواپ چیست؟

تیم توسعه یونی سواپ در حال کار بر روی نسخه پیشرفته‌تر Uniswap v3 است تا تجربه کاربری و کارایی پلتفرم را افزایش دهد. یکی از نکات برجسته این پروژه این است که یونی سواپ به عنوان یک پروتکل کاملاً غیرمتمرکز، هیچ درآمد مستقیمی برای خود ندارد؛ چرا که کاربران به‌طور کامل نقدینگی را تأمین می‌کنند و تمام کارمزدهای دریافتی مستقیماً به این تأمین‌کنندگان تعلق می‌گیرد. این موضوع تفاوت اصلی یونی سواپ با صرافی‌های متمرکز است که اغلب درآمدهای حاصل از کارمزدها به شرکت یا مدیریت مرکزی می‌رسد.
 

نحوه پرداخت کارمزدها در یونی سواپ

کارمزد هر تراکنش در یونی سواپ ۰.۳٪ است که به طور خودکار به استخرهای نقدینگی منتقل می‌شود. تامین‌کنندگان نقدینگی بر اساس سهمی که در استخر دارند، این کارمزدها را دریافت می‌کنند و می‌توانند در هر زمان توکن‌های خود را به همراه کارمزدها برداشت کنند. البته امکان دارد در آینده بخشی از این کارمزدها صرف توسعه و بهبود پلتفرم شود. تیم یونی سواپ نسخه ارتقا یافته v2 را عرضه کرده و هم‌اکنون روی توسعه نسخه سوم (v3) به صورت فعال کار می‌کند.
 

ارزش‌گذاری توکن UNI چگونه است؟

توکن حاکمیتی یونی سواپ (UNI) در تاریخ ۱۷ سپتامبر ۲۰۲۰ معرفی شد؛ این توکن هیچ فروش اولیه یا ICO نداشت. توکن‌ها طبق برنامه‌ای زمان‌بندی شده بین کاربران فعال و تأمین‌کنندگان نقدینگی توزیع شدند. یونی سواپ ایردراپی را اجرا کرد که طی آن، ۴۰۰ توکن UNI به کاربرانی تعلق گرفت که پیش‌تر از پروتکل استفاده کرده بودند؛ این توکن‌ها در زمان ایردراپ ارزشی معادل حدود ۱۵۰۰ دلار داشتند.
در آینده، کاربران می‌توانند با سپرده‌گذاری توکن‌های خود در استخرهای نقدینگی، به کسب توکن‌های UNI ادامه دهند؛ فرایندی که با عنوان کشاورزی بازده یا استخراج نقدینگی شناخته می‌شود.
 

توکن UNI و حاکمیت پروتکل

توکن UNI به عنوان ابزاری برای مدیریت و حاکمیت پلتفرم یونی سواپ طراحی شده است. دارندگان این توکن که حداقل ۱٪ از کل عرضه را در اختیار داشته باشند، می‌توانند پیشنهادات مربوط به توسعه پروتکل را مطرح کنند، در حالی که همه دارندگان UNI حق رأی دادن به این پیشنهادها را دارند. علاوه بر این، دارندگان توکن می‌توانند در زمینه کمک‌های مالی، مشارکت در پروژه‌ها و استخرهای استخراج نقدینگی نیز نقش داشته باشند.
سیستم حاکمیتی یونی سواپ به گونه‌ای طراحی شده که به مرور زمان تیم اصلی پروژه را از فرآیند تصمیم‌گیری کنار بگذارد و آن را به یک پروتکل کاملاً غیرمتمرکز و پایدار تبدیل کند.
 

مزایا و چالش‌های استفاده از یونی سواپ

مزایا: امکان مبادله غیرمتمرکز طیف وسیعی از ارزهای دیجیتال ، قراردادهای هوشمند، معاملات را سریع‌تر و مقرون به صرفه‌تر می‌کنند ، کاربران می‌توانند با نگه داشتن توکن‌ها و مشارکت در استخرها، توکن UNI کسب کنند ، سیستم حاکمیت باز به همه امکان مشارکت در تصمیم‌گیری‌های پلتفرم را می‌دهد.

معایب: فقط توکن‌های مبتنی بر شبکه اتریوم (ERC-20) در یونی سواپ قابل معامله هستند ، پرداخت کارمزدهای گس نیازمند داشتن ETH است ، استفاده از یونی سواپ مستلزم داشتن کیف پول دیجیتال سازگار است.

مسیر پیشرفت یونی سواپ در طول زمان

نسخه اول یونی سواپ (V1) در نوامبر ۲۰۱۸ توسط هیدن آدامز راه‌اندازی شد. نسخه دوم این پروتکل (Uniswap V2) در سال ۲۰۲۰ عرضه گردید که قابلیت‌های بیشتری برای مبادله مستقیم توکن‌ها ارائه کرد.
در می ۲۰۲۱، تیم توسعه‌دهنده نسخه سوم یونی سواپ را همراه با یک وایت پیپر منتشر کرد که شامل تغییرات مهمی برای بهبود تجربه کاربری بود. هرچند مشکلات ازدحام شبکه اتریوم باعث شده است یونی سواپ به دنبال راه‌کارهایی برای افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها باشد.
 

نتیجه گیری

یونی سواپ یکی از محبوب‌ترین صرافی‌های غیرمتمرکز در دنیای کریپتو است. تمرکز بر غیرمتمرکزسازی و استفاده از توکن حاکمیتی UNI باعث شده است این پلتفرم در بین دوستداران بلاکچین که به دنبال جایگزینی برای صرافی‌های متمرکز هستند، محبوبیت زیادی داشته باشد. همچنین، استخرهای نقدینگی یونی سواپ فرصت خوبی برای سرمایه‌گذارانی است که می‌خواهند از دارایی‌های دیجیتال خود بدون فروش، درآمدزایی کنند.
 

سوالات متداول 

چگونه می‌توانم توکن جدیدی به یونی سواپ اضافه کنم؟

با داشتن کیف پول Web3 (مثل متامسک) و مقداری ETH برای پرداخت کارمزد گس، می‌توانید هر توکن ERC-20 را به یونی سواپ اضافه کرده و استخر نقدینگی ایجاد کنید.
 

راه‌های سرمایه‌گذاری در یونی سواپ چیست؟

می‌توانید توکن UNI را از طریق صرافی‌های متمرکز یا به صورت مستقیم در یونی سواپ با تبدیل ارزهای دیجیتال دیگر مانند اتریوم خریداری کنید.
 

آیا یونی سواپ در معرض خطر هک وجود دارد؟

یونی سواپ با استفاده از قراردادهای هوشمند روی بلاکچین طراحی شده و معمولاً امنیت بالایی دارد، اما ریسک هک شدن قراردادهای هوشمند هرگز صفر نیست. در سال ۲۰۲۳، یونی سواپ با یک رخنه امنیتی بزرگ مواجه شد که بیش از ۲۵ میلیون دلار خسارت به همراه داشت.

توکن UNI چه کاربردی دارد؟

توکن UNI برای شرکت در رأی‌گیری‌های حاکمیتی و تصمیم‌گیری درباره آینده پلتفرم استفاده می‌شود.

آیا استفاده از یونی‌سواپ کارمزد دارد؟

بله، به ازای هر معامله، کارمزدی مشخص پرداخت می‌شود که بین تأمین‌کنندگان نقدینگی توزیع می‌شود.