نایب بوکله کیست؟ معمار اولین کشور بیت‌کوینی جهان
نایب بوکله: رئیس‌جمهوری که بیت‌کوین را وارد سیاست کرد و امنیت را به السالوادور بازگرداند
در سال‌های اخیر، نام کشور کوچکی در آمریکای مرکزی بارها در صدر خبرهای جهانی قرار گرفته؛ نه فقط به‌خاطر تبدیل‌شدن به نخستین دولت پذیرنده بیت‌کوین به‌عنوان ارز رسمی، بلکه به‌دلیل کاهش قابل‌توجه میزان خشونت و جنایت در خیابان‌هایش.
السالوادور که زمانی با درگیری‌های گسترده باندهای تبهکار، قتل، و باج‌گیری‌های مافیایی شناخته می‌شد، اکنون با افت چشمگیر جرائم خشونت‌آمیز، در تلاش برای تبدیل‌شدن به مقصدی امن برای گردشگران است.
پشت این تغییرات بزرگ، چهره‌ای قرار دارد به نام نایب بوکله؛ رئیس‌جمهوری که انتظار می‌رود با پیروزی در انتخابات ۴ فوریه، بار دیگر به قدرت برسد. طبق تازه‌ترین نظرسنجی‌ها، میزان محبوبیت بوکله از رقیب اصلی‌اش چیزی بین ۶۸ تا ۷۸ درصد بالاتر است.
بوکله، که در شروع دوران سیاسی‌اش بیشتر با سلفی گرفتن، علاقه به شبکه‌های اجتماعی، و رفتاری خارج از چارچوب‌های رسمی شناخته می‌شد، حالا به یکی از خبرسازترین چهره‌های جهان تبدیل شده است.
عملیات امنیتی و بازداشت‌های جنجالی
برای مقابله با خشونت باندها، او دست به اقدامی رادیکال زد: اعلام وضعیت فوق‌العاده در کشور. از آن زمان، شمار زندانیان به‌طور سرسام‌آوری افزایش یافته، به‌طوری که اکنون از هر ۱۰۰ فرد بالغ، حدود دو نفر پشت میله‌ها هستند؛ رقمی که السالوادور را در جایگاه نخست جهانی از نظر نرخ حبس قرار داده.
این اقدام، با وجود کاهش آمار جرم، انتقادهای حقوق بشری فراوانی در پی داشته است. برخی از اصول قانون اساسی به حالت تعلیق درآمده و هزاران نفر از بازداشت‌های بدون حکم قانونی و برخوردهای خشونت‌آمیز شکایت دارند.
با این حال، خود بوکله ضمن رد انتقادها، به شوخی خود را «باحال‌ترین دیکتاتور جهان» نامیده و معتقد است که محبوبیت مردمی‌اش، اثبات روش اوست.
نگاهی به پیشینه نایب بوکله
بوکله در خانواده‌ای با ریشه فلسطینی در السالوادور به دنیا آمد. پدرش از چهره‌های مطرح جامعه مسلمان این کشور و مدیر یک شرکت تبلیغاتی بود که نایب نیز کار حرفه‌ای‌اش را از همان‌جا آغاز کرد.
یکی از معلمان سابق او تعریف می‌کند که نایب جوانی کم‌حرف اما باهوش بود و بیشتر وقتش را با حلقه کوچکی از دوستانش می‌گذراند؛ کسانی که امروز در دولت همراهش هستند. جالب اینکه در دفتر یادگاری مدرسه درباره خودش نوشته بود: «تروریست کلاس»!
بعدها با پیوستن به حزب چپگرای FMLN، در شهرداری‌های دو شهر از جمله سان‌سالوادور، پایتخت کشور، به قدرت رسید. با این حال، پس از اختلاف با سران حزب، از آن اخراج شد.
در سال ۲۰۱۹، در ۳۷ سالگی و با شعارهایی علیه فساد و وعده مدرن‌سازی کشور، وارد انتخابات ریاست‌جمهوری شد و در رقابتی هیجان‌انگیز، برنده شد. او لقب جوان‌ترین رئیس‌جمهور تاریخ السالوادور را به خود اختصاص داد.
استایل خاص، رفتار نامتعارف، و سیاست با طعم شبکه اجتماعی
بوکله نه فقط با سیاست‌های متفاوت، بلکه با ظاهر و رفتار غیررسمی‌اش هم خبرساز شد: موی ژل‌زده، کلاه بیسبالی که برعکس روی سر می‌گذارد، و سبک گفتاری شبیه به کاربران شبکه‌های اجتماعی.
او حساب توییتر (یا حالا ایکس) را به ابزاری قدرتمند برای دستور دادن به وزرا، اعلام تصمیمات مهم و حتی برکناری مقامات تبدیل کرده است.
کشوری با یک رئیس‌جمهور و یک رمزارز
در سال ۲۰۲۰، نایب بوکله در حرکتی جنجالی با حضور نیروهای نظامی وارد ساختمان قانون‌گذاری کشور شد تا نمایندگان مجلس را به پشتیبانی از طرح‌های امنیتی‌اش متقاعد کند. این اقدام، خیلی زود با واکنش تند مخالفان روبرو شد و برخی آن را نشانه‌ای از گرایش بوکله به برقراری حکومت نظامی دانستند.
اما او به اینجا بسنده نکرد. به‌محض اینکه حزبش کنترل پارلمان را در اختیار گرفت، قضات دیوان عالی و دادستان کل کشور به جرم «تضاد با منافع ملی» از سمت خود برکنار شدند و چهره‌هایی نزدیک به شخص بوکله جایگزین آن‌ها شدند. این اتفاق موجی از انتقاد بین‌المللی را به دنبال داشت؛ کشورهایی که بوکله را به تمرکز قدرت در دستان خودش متهم می‌کنند.
ورود بیت‌کوین به دولت
در سال ۲۰۲۱، السالوادور تاریخ‌ساز شد و بیت‌کوین را، در کنار دلار آمریکا، به عنوان ارز رسمی به رسمیت شناخت. بوکله این تصمیم را بخشی از برنامه‌اش برای بازتعریف چهره کشور در جهان اعلام کرد؛ کشوری که تا پیش از آن، بیشتر با آمار بالای قتل و خشونت شناخته می‌شد.
اما جزئیات خرید بیت‌کوین توسط دولت فقط از طریق حساب توییتر رئیس‌جمهور منتشر می‌شد و نشان می‌داد که بیش از ۱۲۰ میلیون دلار از سرمایه عمومی صرف خرید رمزارز شده. با سقوط ارزش بیت‌کوین در مقطعی، ارزش ذخایر رمزارزی کشور تقریباً به نصف کاهش یافت. البته با بازگشت رشد بیت‌کوین، بوکله دوباره از سیاست خود تمجید کرد.
با این حال، شواهد حاکی از آن است که این سیاست تأثیر محسوسی بر زندگی روزمره مردم نداشته. طبق نظرسنجی یک دانشگاه محلی، بیش از ۸۵ درصد مردم در طول سال گذشته حتی یک بار هم از بیت‌کوین برای خرید یا فروش استفاده نکرده‌اند.
کاهش جرم و جنایت؛ اما با چه بهایی؟
آنچه از دوره اول ریاست جمهوری بوکله به عنوان مهم‌ترین موفقیت باقی مانده، کاهش چشمگیر آمار قتل است. کشوری که در سال ۲۰۱۵ با عنوان پایتخت قتل جهان شناخته می‌شد، حالا به کمترین میزان جنایات خشونت‌آمیز در تاریخ خود رسیده.
با اینکه برخی منابع قضایی در آمریکا و گزارش‌های رسانه‌ای مدعی‌اند دولت بوکله با رهبران باندهای خلافکار پشت‌پرده توافق‌هایی انجام داده، رئیس‌جمهور بارها این ادعاها را رد کرده است.
اما نقطه عطف، اعلام وضعیت اضطراری در مارس ۲۰۲۲ بود؛ جایی که بوکله هشدار داد: «برای تبهکاران فقط دو گزینه باقی مانده: یا پشت میله‌ها یا کفن و دفن.»
در پی این فرمان، بیش از ۷۵ هزار نفر به ظن عضویت یا ارتباط با باندهای مجرم دستگیر شدند. به گفته تحلیل‌گران، این سرکوب گسترده، حضور باندها را در سطح جامعه تا حد زیادی کاهش داده.
ساخت یک زندان عظیم با ظرفیت ۴۰ هزار نفر نیز بخشی از پروژه «نابودی جنایت» در دوره بوکله بوده که به‌نوعی به نماد سیاست‌های سختگیرانه او تبدیل شده است.
در نتیجه، آرامش نسبی به بسیاری از مناطق بازگشته. فروشندگان دیگر نگران اخاذی نیستند و خانواده‌ها می‌توانند شب‌ها در خیابان قدم بزنند. در مارس ۲۰۲۳، دختری جوان از یکی از مناطق سابقاً خطرناک در سان‌سالوادور در گفت‌وگو با خبرنگاری گفت: «قبلاً نمی‌شد اینجا زندگی کرد. اما الان واقعاً حس امنیت داریم. به نظرم بهترین تصمیمی بود که یک رئیس‌جمهور گرفته.»
چالش‌های حقوق بشری زیر سایه امنیت
با وجود دستاوردهای امنیتی، گروه‌های حقوق بشری می‌گویند هزاران نفر بدون داشتن شواهد کافی بازداشت شده‌اند. گزارش‌هایی از شکنجه، بدرفتاری، مرگ‌های مشکوک در بازداشت و حتی ناپدید شدن افراد منتشر شده که نهادهایی مانند دیده‌بان حقوق بشر و مؤسسه کریستوسال آن‌ها را ثبت و پیگیری کرده‌اند.
زندانی‌ها در شرایطی بسیار بد و فراتر از ظرفیت زندان‌ها نگهداری می‌شوند، از تماس با خانواده محروم‌اند و در برخی موارد، در دادگاه‌هایی جمعی و بدون وکیل مناسب محاکمه می‌شوند.
سزار آرتیگا، تحلیلگر سیاسی، معتقد است: «بوکله نهایتاً چهره واقعی خودش را نشان داده. قانون اساسی برایش اهمیتی ندارد و حالا تمام کنترل را در دست گرفته. آینده‌ای سخت برای السالوادور قابل پیش‌بینی است.»
بوکله اما همواره این اتهامات را رد کرده و با وجود انتقادهای بین‌المللی، جایگاه خود را به عنوان محبوب‌ترین رئیس‌جمهور آمریکای لاتین حفظ کرده. آمارهایی وجود دارد که نشان می‌دهد میزان حمایت عمومی از او در برخی مواقع تا ۹۰ درصد هم رسیده است.
بسی ریوس، یکی از وکلای سرشناس کشور، می‌گوید: «حکومت فعلی با این منطق کار می‌کند که امنیت را به قیمت نادیده‌گرفتن حقوق مردم می‌دهد. اما این معامله‌ای خطرناک است. دولت نباید حق انتخاب را از مردم بگیرد.»
ساختن تصویر جدید از السالوادور
با کاهش جرائم، دولت بوکله تلاش کرده تا با میزبانی مراسم‌های بین‌المللی پرزرق‌وبرق، مثل رقابت‌های جهانی دختر شایسته، وجهه کشور را بازسازی کند. این برنامه‌ها باعث شده موجی از گردشگران خارجی جذب شوند.
بر اساس آمار سازمان جهانی گردشگری، در سال گذشته، ورود گردشگر به السالوادور نسبت به ۲۰۱۹ بیش از ۴۰ درصد افزایش داشته؛ بسیاری از آن‌ها برای ورزش‌هایی مانند موج‌سواری به این کشور می‌آیند.
آنا ماریا مندس-داردون، از مؤسسه WOLA، می‌گوید: «بوکله در تلاش است تا نسخه‌ای محلی از شعار 'عظمت را به آمریکا برگردانیم' را برای کشورش بازسازی کند. ولی اگر می‌خواهد این مسیر ادامه پیدا کند، باید به حقوق اساسی شهروندان و قانون برگردد.»
با تمام این حواشی، رئیس‌جمهور السالوادور مصمم است مسیر فعلی را ادامه دهد. در یکی از سخنرانی‌های اخیرش گفت:
«آرزو دارم وقتی دوره ریاست من تمام شد، کشور وارد مسیری برگشت‌ناپذیر از تغییر شده باشد. راهی که ما آغاز کرده‌ایم، ساده نیست. اما توقف‌ناپذیر است.»
نتیجه گیری
مدل حکمرانی نایب بوکله در السالوادور ترکیبی است از اقدامات شدید امنیتی، استفاده از فناوری‌های نوین مثل رمزارزها، و خلق یک چهره پررنگ رسانه‌ای که بین تحسین و انتقاد در نوسان است. از یک سو، کاهش چشمگیر نرخ قتل و احساس امنیت در بین مردم باعث شده بسیاری او را به عنوان ناجی کشور ببینند. از سوی دیگر، اقدامات او در مهار دستگاه قضایی، سرکوب آزادی‌های مدنی و نقض حقوق بشر، نگرانی‌هایی جدی را درباره آینده دموکراسی در این کشور ایجاد کرده است.
در نهایت، این پرسش باقی می‌ماند که آیا امنیت می‌تواند برای همیشه بدون آزادی، قانون و پاسخگویی دوام بیاورد؟ تجربه السالوادور شاید پاسخ این پرسش را در سال‌های آینده روشن‌تر کند؛ اما فعلاً بوکله مسیر خود را با قدرت و حمایت مردمی ادامه می‌دهد، مسیری که در عین دستاوردهایش، سایه سنگینی از سوالات اخلاقی و حقوقی را به دنبال دارد.
